Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Ψευδαίσθηση του χρήματος - Money illusion

Ψευδαίσθηση του χρήματος  Money illusion.
  Είναι η τάση να εστιάζουμε την προσοχή μας στην ονομαστική αξία του νομίσματος παρά στην
αγοραστική του αξία ως μέσο ανταλλαγής. Για παράδειγμα η αλλαγή από δραχμή σε ευρώ. Πριν την αλλαγή μια τυρόπιτα κόστιζε 100 δρχ, ενώ μετά έφτασε 1 ή 1,5 ευρώ. Το 1,5 φαίνεται πολύ μικρότερο από το 100,στην πραγματικότητα όμως τώρα η τυρόπιτα κοστίζει 5 φορές πάνω!Με την ίδια προδιάθεση σήμερα το χαρτονόμισμα των 5 ευρώ αξιολογείται χαμηλά στη συνείδησή μας,ενώ πριν την αλλαγή το ποσό των 1700 δρχ είχε πολύ σημαντικότερη αγοραστική αξία.
Η σύγχρονη παραγωγική βιομηχανία μέσω της διαφήμισης και των ΜΜΕ βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία ενίσχυσης και διαιώνισης των παραπάνω (αλλά και άλλων)  προδιαθέσεων στο καταναλωτικό κοινό. Ο κυριότερος λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ο στόχος της αύξησης του κέρδους και άρα πώλησης περισσότερων προϊόντων που διέπει την ύπαρξη αυτών των επιχειρήσεων.
Ταυτόχρονα γνωσιακές προδιαθέσεις εντοπίζονται και σε μακροοικονομικό επίπεδο σε όλες τις πτυχές των επαγγελμάτων,εταιρειών,οργανισμών με αντικείμενο τα οικονομικά. Ο λόγος γίνεται για τα χρηματιστήρια και όλες τις επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες σε αυτά, τις λεγόμενες «αγορές» που προσφάτως μπήκαν και επηρέασαν τη ζωή εκατομμυρίων Ελλήνων, τις τράπεζες, τα ιδιωτικά funds, διεθνείς οργανισμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ούτω καθεξής. Μια προδιάθεση που είναι ιδιαίτερα εμφανής είναι η ψυχολογία του όχλου ή της αγέλης (herd instinct , herd behaviour σε ελεύθερη μετάφραση). Σίγουρα αρκετοί αναγνώστες θα έχουν προσέξει ότι κάθε σημαντική  πολιτική,κοινωνική,οικονομική εξέλιξη (ακόμα και φυσικά γεγονότα ή ατυχήματα) προκαλεί ένα «ντόμινο» παρόμοιων οικονομικών συνεπειών παγκοσμίως με πιο πρόσφατο παράδειγμα τις εκλογές στην Ιταλιά που δεν ανέδειξαν κυβέρνηση. Πτώση στα χρηματιστήρια, άνοδος των spreads, έντονη ανησυχία των αγορών κ.λ.π. Επαγωγικά λοιπόν συμπεραίνουμε ότι υπάρχει μια αρνητική (καταστροφική συχνά) ερμηνεία ενός γεγονότος,αρχίζει ένα fund να «πουλάει» και ακολουθούν και όλοι οι υπόλοιποι αφού κανείς δε θέλει να βγει χαμένος! Πρέπει να σημειωθεί ότι στη σημερινή εποχή της παγκόσμιας δικτύωσης οι οικονομικές αυτές επιπτώσεις μεταδίδονται πλέον σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και σε αυτό συμβάλλουν και τα οικονομικά ενημερωτικά δίκτυα που εδώ και δεκαετίες έχουν δημιουργηθεί από μεγάλης εμβέλειας ΜΜΕ. Παράλληλα ελέγχεται και αν η καταστροφική ερμηνεία κάποιου πολιτικού γεγονότος μπορεί να στοιχειοθετηθεί. Σε αυτό το επίπεδο μπορεί κανείς να διακρίνει τη γνωσιακή διαστρέβλωση της μεγαλοποίησης των  αρνητικών. Άλλες γνωσιακές προδιαθέσεις και διαστρεβλώσεις που εντοπίζονται στο ίδιο παράδειγμα είναι η επιλεκτική προσοχή, προδιάθεση προσοχής (Attentional bias) και η προδιάθεση αρνητικότητας (Negativity bias).
Όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα ελάχιστο δείγμα του αντικειμένου ενός σχετικά νέου επιστημονικού κλάδου αυτού της Συμπεριφορικής Χρηματοοικονομικής (Behavioral Finance). Πρόκειται με απλά λόγια για μια συνένωση πηγών από κλάδους της ψυχολογίας και της οικονομικής επιστήμης και ασχολείται με τη μελέτη της συμπεριφοράς των ανθρώπων ως άτομα και ως μέλη ευρύτερων ομάδων σε ό,τι έχει να κάνει με τη διαχείριση χρημάτων. Το έναυσμα για την ανάπτυξη του κλάδου αυτού δόθηκε από την ανάγκη εύρεσης εξηγήσεων για περιπτώσεις που η οικονομική συμπεριφορά επενδυτών και καταναλωτών ήταν μη ορθολογική. Την κορύφωση μιας ανορθολογικής οικονομικής συμπεριφοράς αποτέλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση των τελευταίων ετών. Φαίνεται λοιπόν ότι μια από τις γενεσιουργές αιτίες της κρίσης ήταν ο παράγοντας των γνωσιακών προδιαθέσεων!