Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2012

Δικαιώματα σίγουρα. Πνευματικά;


24grammata.com-εάν
γράφει ο Γιώργος  Πρίμπας

«Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν.100/1975»
«The copyright of this sound recording is owned by ………. All rights reserved. Unauthorized copying, reproduction, hiring, lending, public performance and broadcasting prohibited».

Αν το βιβλίο ή το δίσκο ή το cd που σας άρεσε και σας το ζήτησε να το ακούσει ή διαβάσει κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο και του το δανείσατε ή αν σε κάποια συγκέντρωση φίλων, στο χώρος σας, όπου σας ζητήθηκε ή έστω αποφασίσατε να ακούσετε μαζί τους, να μοιραστείτε, κάποια μουσικά κομμάτια χωρίς, τουλάχιστον, να έχετε εξασφαλίσει ότι αυτά τα κομμάτια τα έχουν όλοι τους ήδη νόμιμα προμηθευτεί, με απλά λόγια είστε εγκληματίες. Και είστε εγκληματίες διότι όλα αυτά ακριβώς υπόκεινται στις απαγορεύσεις που προβλέπονται ανωτέρω.

Κάθε φορά λοιπόν που προμηθεύεστε ένα έργο λόγου ή τέχνης το οποίο αναγράφει σε κάποιο σημείο του τους ανωτέρω περιορισμούς ή έστω το γνωστό σήμα © τότε αν θέλετε να μην είστε παράνομοι οφείλετε να διασφαλίσετε ότι κανένας απολύτως τρίτος δεν θα αποκτήσει πρόσβαση στο έργο λόγου ή τέχνης μέσω του συγκεκριμένου αποθηκευτικού μέσου (βιβλίο, δίσκος, cd, dvd κλπ) για την προμήθεια του οποίου εσείς καταβάλατε το αντίτιμο. Ακόμα και αν είναι ο/η σύζυγός σας, ο/η φίλος/ης σας, το ενήλικο παιδί σας κλπ.
Βέβαια ακόμα δεν έχουμε ακούσει για φαινόμενα όπου τα όργανα της τάξης έχουν εισβάλει σε σπίτια όπου γίνονταν πάρτι και απαίτησαν σιωπητήριο ή έλεγξαν ότι τα μουσικά κομμάτια που ακούστηκαν μέχρι τη στιγμή της εφόδου τους στο πιθανό άντρο τέλεσης αξιόποινων πράξεων όλοι οι παριστάμενοι είχαν νόμιμα πληρώσει το δικαίωμα ακρόασης, αλλά… πάντα υπάρχει καιρός να μεριμνήσουν για την πλήρη εφαρμογή του νόμου.

Προς τι όλα αυτά;

Ένας προφανής αντίλογος θα μπορούσε να εστιαστεί στο φαινόμενο της πειρατείας των cd ή dvd ή της οικειοποίησης έργων το λόγου άλλων. Αν το πρόβλημα ήταν αυτό τότε πολύ απλά ο νόμος θα έπρεπε να απαγορεύει την «αντιγραφή και διανομή ή αναπαραγωγή του έργου ή μέρους του έργου με στόχο το οικονομικό κέρδος του αντιγραφέα» και την «οικειοποίηση του έργου ή μέρους του έργου» όπου ο αντιγραφές αντί να αναφέρει ποιου είναι (ή αν θέλουμε να το πούμε με ποιο ποιητικούς όρους: μέσω ποιού συγγραφέα ή καλλιτέχνη δόθηκε στους πολίτες) το απόσπασμα που μεταφέρει και ενσωμάτωσε στο έργο του, αυτός το εμφανίζει ως δικό του έργο.


Για παράδειγμα και μόνο το γεγονός ότι νομικά ως πράξη είναι το ίδιο ποινικά κολάσιμα:
1. να ενσωματώσει, χωρίς άδεια, ένας συγγραφέας στο έργο του ένα απόσπασμα αναφέροντας την πηγή με

2. να το αντιγράψει μη κάνοντας καμία μνεία στην πηγή και δίνοντας την εντύπωση ότι πρόκειται για δικό του έργο,μας αποκαλύπτει ότι ο νομοθέτης δεν ενδιαφέρεται να προστατέψει τα πνευματικά δικαιώματα, αλλά μόνο τα οικονομικά δικαιώματα αντιμετωπίζοντας το έργο της τέχνης ή του λόγου όπως ένα περιουσιακό στοιχείο στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Προς τι λοιπόν όλα αυτά;

«Κατά τον Αντόρνο είναι το έργο τέχνης, δηλαδή το αυθεντικό, το ανώτερο έργο τέχνης, που γίνεται ουσιαστικά το τελευταίο απομεινάρι του Λόγου σ’ έναν εξορθολογισμένο κόσμο. Διότι η τέχνη αντιπροσωπεύει έναν τύπο «λογικής» και «σύνθεσης» ο οποίος διαφέρει έκδηλα από τον καταπιεστικό τύπο λογικής και σύνθεσης που χαρακτηρίζει την «ταυτοποιητική» σκέψη.  Η αισθητική σύνθεση που επιτυγχάνεται με το έργο τέχνης διαφέρει από τη σύνθεση της εννοιακής σκέψης κατά το ότι δεν ασκεί βία στο μερικό, στο απωθημένο, στο διαφορετικό. Αυτός είναι ο λόγος που το έργο τέχνης γίνεται κατά τον Αντόρνο το κύριο μέσον μιας μη πραγματοποιημένης γνώσης και, ταυτόχρονα, το υπόδειγμα για μια μη καταπιεστική ενσωμάτωση των συστατικών στοιχείων σε μια ολότητα[…]» (από το βιβλίο «Λόγος, Ουτοπία και Διαλεκτική του Διαφωτισμού» του Albrecht Wellmer σε μετάφραση Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, εκδόσεις Έρασμος)

Ακριβώς σε αυτό το απόσπασμα μπορούμε να βρούμε την απάντηση.

Ο καπιταλισμός δεν ενδιαφέρεται για την τέχνη ως τέχνη. Ενδιαφέρεται για το χρήμα και τις αγορές και την τέχνη ως προϊόν, άρα ως μη-τέχνη. Και πάνω από όλα για την κατάργηση του κοινού τόπου και την προώθηση του ιδιωτικού διότι μόνο πάνω στο απανταχού ιδιωτικό μπορεί να σταθεί. Ο κοινός τόπος φανερά ή συγκαλυμμένα θα είναι σταθερά υπό δίωξη όπως και η τέχνη που ήταν το τελευταίο προπύργιο που αντανακλούσε έναν μη καπιταλιστικό κόσμο.

Δε μπορώ παρά να σταθώ με σεβασμό στους Σάκη Παπαδημητρίου και Φλώρο Φλωρίδη, όταν στο δίσκο LP (όπως και αργότερα στο cd) πίσω στα 1980, μεταξύ των άλλων επιτρέπεται αναγράφουν:
«Επιτρέπεται η ανατύπωση, η αντιγραφή, μέρους ή όλου, η αποθήκευση σε αρχείο πληροφοριών, ο δανεισμός, η κλοπή, η μαγνητοφώνηση – ερασιτεχνική κι επαγγελματική – και η πειρατική κασετοποίηση του δίσκου.

Επιτρέπεται η ιδιωτική , η κρυφή ή η δημόσια εκτέλεση όλων ή μεμονωμένων «έργων» ή αποσπασμάτων του δίσκου, ιδίως άνευ ενημερώσεως των «συνθετών» […]
Τέλος, επιτρέπεται η χρήση του γενικών «όπου δει» κατά την προσωπική κρίση των ενδιαφερομένων και άνευ επιφυλάξεως οιωνδήποτε δικαιωμάτων – πνευματικών, ψυχικών, σωματικών, χρησικτησίας ή ευρεσιτεχνίας – των δυο αυτοσχεδιαστών.»

Και να κλείσω με ένα ποίημα… μου(;)

 Πνευματικά δικαιώματα.
Πρωτομάστορες
Τέκνα του Αχέροντα
Κουδαρίτικα μιλούν
Οι δρύες στη Δωδώνη
Οι πέτρες, τα νερά, τα χώματα
Στο Βίκο συγχορδίες
Ψηλά στις δρακολίμνες
Να χορεύουνε μπεκιάρι
Στα δύο αντάμα
Ο Αώος καθώς
Στη Γη σεμνά συρτός
Στις πέντε να κατηφορίζει νότες.

Σφαλίστε τα συμβόλαια
Τα κόμματα μετρήστε.
Εκτός απ’  τα Τζουμέρκα
Ποιος να κατέχει το συρτό;

Παρασκευή 28 Δεκεμβρίου 2012

Το δικαίωμα της αντιστάσεως στην Τραγωδία



Μια συζήτηση

Γεώργιος Γιατρομανωλάκης
επίκ. καθηγητής της κλασικής φιλολογίας 
στο πανεπιστήμιο Αθηνών

Σε ένα κλασικό βιβλίο για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία (που λίγοι το συμβουλεύονται πιά στις μέρες μας) στην Γέννηση της Τραγωδίας του Φ. Νίτσε διαβάζουμε (σε μετάφραση του Κ. Μεραναίου) ότι «η πιό πονεμένη μορφή της ελληνικής σκηνής, ο δύστυχος Οιδίποδας, επινοήθηκε απ' τον Σοφοκλή ως ο ευγενικός και γενναιόψυχος άνθρωπος, ο καταδικασμένος, παρά τη σοφία του, στην πλάνη και την αθλιότητα [...] ο μύθος ψιθυρίζει στο αυτί μας πως η σοφία, κι ακριβώς η διονυσιακή σοφία, είναι μία παρα φύση βδελυγμία· πως εκείνος, που με τη γνώση του, γκρεμίζει τη φύση στην άβυσσο του μηδενός, θα πρέπει, περιμένοντας, να δοκιμάσει πάνω στο ίδιο το κεφάλι του τα αποτελέσματα της αποσύνθεσης της φύσης, η αιχμή της σοφίας γυρίζει πάλι εναντίον του σοφού· η σοφία είναι έγκλημα κατά της φύσης (69 - 71).

Απέναντι σε αυτή «τη δόξα της παθητικότητας», όπως χαρακτηρίζεται η περίπτωση που ανήμπορου (ή αρνούμενου) να αντιδράσει Οιδίποδος, ο Φ. Νίτσε τοποθετεί και συγκρίνει «το φωτοστέφανο ενεργητικότητας» που περιβάλλει τον αισχυλικό Προμηθέα. «Εκείνο» γράφει 71 κε.. «που ο στοχαστής Αισχύλος ήθελε να μας πεί εδώ, που όμως ωσάν ποιητής μας άφησε μόνο να το προαισθανθούμε με το σύμβολο, ο νέος Γκαίτε μας το αποκάλυψε σ' αυτά τα τολμηρά λόγια του Προμηθέα του:

Κάθομαι εδώ και πλάθω τους ανθρώπους σύμφωνα με τη μορφή μου. Μία ράτσα που μου μοιάζει, για να πονάει και να κλαίει, για να χαίρεται και να απολαμβάνει, και για να μή σε σέβεται, όπως κι εγώ!

Ο άνθρωπος, ανυψούμενος ίσαμε τον Τιτάνα, κατακτά για τον εαυτό του τον πολιτισμό του κι αναγκάζει τους Θεούς να συμμαχήσουν μαζί του, γιατί χάρη στη σοφία, που είναι δική του, κρατάει στα χέρια του την ύπαρξη των Θεών και τα όρια της εξουσίας τους. Το θαυμαστότερο όμως που υπάρχει στο ποίημα αυτό του Προμηθέα, που (στη θεμελιώδη του σκέψη) είναι ο αληθινός ύμνος της ασέβειας, είναι ακριβώς το βαθύ αισχύλειο συναίσθημα της δικαιοσύνης. Απο τη μια η απροσμέτρητη οδύνη του τολμηρού «ερημίτη» κι απ' την άλλη, η θεία αθλιότητα, το προαίσθημα του «λυκαυγούς».

Διάλεξα να αρχίσω το θέμα μου με αυτές τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και προκλητικές συνάμα απόψεις του Νίτσε σχετικά με την ενεργητική συμπεριφορά του Προμηθέα επειδή πιστεύω οτι σε αυτή την τραγωδία του Αισχύλου (όπως φυσικά και στη σοφόκλεια Αντιγόνη) μπορούμε να δούμε δραματοποιημένη μια δραστηριότητα που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πράξη αντιστάσεως και ανταρσίας απέναντι στην εξουσία (για να μείνουμε σε αυτήν τουλάχιστον τη διάσταση). Μολονότι, όπως ελπίζω θα δείξω, η έννοια της αντιστάσεως (όπου περιλαμβάνεται και το συναφές δικαίωμα) δέν ευρίσκεται στην αρχαία Τραγωδία, εδώ στον Προμηθέα (όπως και στην Αντιγόνη) έχουμε την πλήρη ανάπτυξη ενός μοντέλου συμπεριφοράς του τραγικού ήρωα που ορθώνεται απέναντι σε μια Τάξη πραγμάτων στον βαθμό της αντίστασης ή ακόμη και της ανταρσίας.

Ο τιτανικός Προμηθέας βρίσκεται αντίθετος σε μια Εξουσία, παραμένει ανένδοτος στις αρχές του και αντιστέκεται με όλες του τις δυνάμεις απέναντι σε άδικη και σκληρή (όπως περιγράφεται) μορφή εξουσίας, προκειμένου να υπερασπισθεί ένα αίτημα καθολικής σημασίας και σπουδαιότητας. Δρά με πλήρη συνείδηση και προκαλεί υβριστικά το αντίπαλον κράτος καταδικάζεται για αυτή του την αυθάδεια και ανευλάβεια, υφίσταται τα φοβερότερα μαρτύρια και οδηγείται (τουλάχιστον στη φάση αυτή της τριλογίας) στη σωματική εξόντωση, στο πάθος κατα την αριστοτελική έννοια του όρου.

Όμως υπάρχουν κάποιες διαφορές ανάμεσα στα δύο δράματα. Η δράση του Προμηθέα και η όποια αντίστασή του κινείται στις σφαίρες των Ουρανών.
Το επίπεδο συγκρούσεως βρίσκεται μάλλον στη σφαίρα του κοσμολογικού και λιγότερο του πολιτειακού συστήματος (χωρίς ωστόσο να ελλείπουν οι αντίστοιχοι συμβολισμοί και υπαινιγμοί. Ο λόγος της τιτανικής ανταρσίας είναι η τιμή που δείχνει ο Τιτάνας στους ανθρώπους, η φιλανθρωπία του. Αντίθετη η Αντιγόνη δρά μέσα στα όρια της Πόλεως και ο λόγος για τον οποίο έρχεται σε σύγκρουση με τις εξουσιαστικές δυνάμεις της γής έχουν σχέση με τον Ουρανό ή και με τους θεϊκούς νόμους. Επιπλέον η πράξη της αντιδράσεως ή αντιστάσεως στον Προμηθέα Δεσμώτη έχει συντελεσθεί εκτός του δράματος και απλώς παρακολουθούμε τον κολασμό του Αντάρτη Θεού. Στην Αντιγόνη η αντίσταση εκδηλώνεται εντός του δράματος και επομένως μπορούμε να παρακολουθήσουμε και τη συλλογιστική της, όπως αυτή εκφράζεται εν θερμώ. Έτσι τα δύο αυτά δράματα μοιάζουν να συμπληρώνει το ένα το άλλο και μας παρέχουν τις καλύτερες (άν όχι τις μοναδικές) ιστορίες δραματοποιημένης αντιστάσεως.

Ωστόσο, προτού δούμε από πιο κοντά αυτό το μοναδικό είδος συμπεριφοράς του Προμηθέα και της Αντιγόνης, θα επιθυμούσα να σταθούμε λίγο και να θυμηθούμε ορισμένες θεμελιώδεις έννοιες της τραγωδίας (μέσω φυσικά του Αριστοτέλη). Έτσι, πιστεύω, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε βαθύτερα και πληρέστερα το θέμα μας και ίσως καταλάβουμε γιατί η έννοια της αντιστάσεως και το δικαίωμα αντιστάσεως, όπως το εννοούμε σήμερα, δέν φαίνεται να απασχολεί πολύ τους τραγικούς, αντίθετα απο ό,τι συμβαίνει στη σημερινή λογοτεχνία. Αλλά και γενικότερα εξετάζοντας την ΑΕ Λογοτεχνία (το έπος λχ ή τη λυρική ποίηση) βρίσκουμε πως η έννοια της αντίστασης (όπως γίνεται αντιληπτή μέσα στα πλαίσια του δημόσιου δικαίου) δέν απασχολεί πολύ τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Μπορούμε μάλιστα να υποστηρίξουμε (μιλώντας πάλι γενικά) οτι η έννοια της κρατικής εξουσίας αντιμετωπίζεται στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία, όπως τούτο φαίνεται στο έπος, στη λυρική ποίηση και στο δράμα, αδιάφορα. Δέν αναφερόμαστε φυσικά στην αντίθεση των Ελλήνων απέναντι στα βαρβαρικά καθεστώτα, βλ. λχ τους Πέρσες ή στις πολιτειακές επαναστάσεις και στις συνακόλουθες ανατροπές των πολιτικών συστημάτων. Η πολιτειακή εξουσία, όπως λχ περιγράφεται στην τραγωδία, δέν κρίνεται απο τη μορφή της. Δέν ενδιαφέρει δηλαδή το πολιτειακό σύστημα μέσα στο οποίον συντελείται η τραγική πράξις, μολονότι η Τραγωδία είναι γέννημα της Δημοκρατίας.
Η εξουσία κρίνεται (όταν κρίνεται) απο τον τρόπο με τον οποίον ασκείται και ειδικότερα απο το βαθμό καταχρήσεώς της. Ποτέ δέν τίθεται θέμα αλλαγής του καθεστώτος.

*

Ας δούμε πρώτα κάποιες θεμελιώδεις αρχές της Τραγωδίας. Και ας ξεκινήσουμε ορίζοντας την Τραγωδία με ένα δικό μας τρόπο, απλούστερο και διαφορετικό απο τον γνωστό αριστοτελικό ορισμό: μπορούμε λοιπόν να πούμε οτι η τραγωδία αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα λόγου και λογικής, ένα απο τα ανώτατα είδη της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Έχει καθορισμένη μορφή, κοινή θεματική, γνωστό (λίγο - πολύ) περιεχόμενο και σαφείς στόχους: Κάθε φορά ο τραγικός ποιητής διαχειρίζεται με τρόπο δραματικό (σκηνικό) ένα γνωστό υλικό (μυθολογικού χαρακτήρος) για να δείξει μέσα απο τη δραματική πορεία των πραγμάτων τους εντελώς συγκεκριμένους σκοπούς του. Οι σκοποί αυτοί δέν είναι παρά παιδευτικοί και ψυχαγωγικοί (με την ευρύτερη σημασία του όρου). Το τέλος της τραγωδίας, η ηδονή της τραγωδίας, προκύπτει μόνο μέσα απο την ανέλιξη του συγκεκριμένου μύθου και έγκειται στο εξής (κατα παράφραση του αριστοτελικού ορισμού): Να φανερωθεί ΠΩΣ μέσα απο το φρικτό και το βέβηλο, ΠΩΣ μέσα απο το ακάθαρτο και το φοβερό είναι δυνατόν να προκύψει μια νέα, αγαθή κεκαθαρμένη κατάσταση και τάξη. ΠΩΣ ο άνθρωπος μπορεί να μάθει απο τα παθήματα και τα λάθη του. ΠΩΣ άγεται στο φώς, στη γνώση και στην αλήθεια μέσα απο μια σκοτεινή περίοδο δράσης.

Μελετώντας τα όσα λέει ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του σχετικά με την εσωτερική δομή της τραγωδίας, σχετικά δηλ. με τα στοιχεία που απαρτίζουν το ποιόν της, παρατηρούμε οτι εκείνο που τονίζεται συνεχώς είναι η προτεραιότητα του μύθου, η πράξις ή σύστασις πραγμάτων. Ό,τι βαραίνει στην τραγική πράξη δέν είναι ο ήρωας, το συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά ολόκληρο το σύστημα μέσα στο οποίο ζεί και ενεργεί ο ήρωας. Τον τραγικό ποιητή ενδιαφέρει το πλέγμα και ο ρούς των συμβάντων, όχι οι πράκτορες αυτών των ενεργειών.
Οι ήρωες, οι δρώντες χρειάζονται μόνο για να φέρουν σε πέρας και να διεκπεραιώσουν μια κατάσταση.

Όμως για να μπορέσουν τα όντα αυτά να ανταποκριθούν στον ρόλο τους πρέπει να
διαθέτουν ορισμένες ιδιότητες, τις οποίες ο Αριστοτέλης περιγράφει επ' ακριβώς. Ο ήρωας δέν πρέπει να είναι ούτε επιεικής ούτε μοχθηρός αλλά ο μεταξύ [..] τούτων λοιπός. Όλοι τους είναι επιφανείς με αναγνωρίσιμο κοινωνικόν όγκον και μέγεθος. Κυρίως όμως διαθέτουν ήθος δηλ. χαρακτήρα ιδιαιτέρας ποιότητας και διάνοια δηλ. αυξημένες ικανότητες διαλεκτικού και λογικού τύπου. Και το ήθος και η διάνοια του ήρωα έχουν σχέση με την ποιότητα των ενεργειών του. Ειδικότερα: τόσο το ήθος όσο και η διάνοια καθορίζουν και κινητοποιούν την προαίρεσιν του ήρωα, θέτουν δηλαδή σε ενέργεια τη βουλευτικήν όρεξιν των εφ' ημίν, που είναι η θέληση, η έλλογη απόφαση του ήρωα να δράσει. Συνεπώς, για να χαρακτηρισθεί κάποιος ήρωας τραγικός οφείλει να παίρνει αποφάσεις και να δρά στηριζόμενος στο ήθος και στη διάνοιά του.

Είναι φυσικόν λοιπόν οτι ακριβώς εδώ, σε αυτή τη βουλευτική όρεξη του ήρωα να αποφασίσει και να πράξει, έγκειται η έννοια του τραγικού.
Κάθε απόφαση και συνεπώς κάθε δράση του ήρωα (που ως απο τη φύση του έχει πεπερασμένες γνωστικές δυνατότητες) κινδυνεύει να τον οδηγήσει εις αμαρτίαν τινά σε ένα σφάλμα λογικής εκτιμήσεως, στον κίνδυνο της καταστροφής. Ο τραγικός ήρωας έχει τοποθετηθεί μέσα στο τεχνητό και αδήριτο περιβάλλον του τραγικού μύθου με ένα σκοπό: να δοκιμασθεί (χάριν των θεατών) η ορθότητα των πράξεών του και να φανερωθούν (και μάλιστα επάνω στο σώμα του) οι ολέθριες συνέπειες της εσφαλμένης αποφάσεώς του. Η τραγωδία ως θέατρο και θέαμα είναι μίμησις πράξεως του βίου, τεχνική κατασκευή πραγμάτων (σύστασις πραγμάτων). Είναι, για να το πούμε αλλιώς, μια in vitro εργαστηριακή κατάσταση, όπου ο ποιητής δημιουργεί «ρόλους» μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον που προσομοιάζει στον βίο με σκοπό το θέαμα και το μάθημα.

*

Το ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε ύστερα απο αυτά είναι: πόσο συχνά ο τραγικός ήρωας παίρνει την απόφαση, πόσο συχνά έχει την προαίρεσιν να δράσει προβάλλοντας κάποια μορφή αντιστάσεως.
Πόσο συχνά έχουμε τη δυνατότητα να δούμε μέσα στην Τραγωδία τους ήρωες να προβαίνουν σε πράξεις «αντιστασιακού» χαρακτήρος. Πού και πώς προσβάλλεται και γνωστοποιείται αυτό το «Δικαίωμα Αντιστάσεως»;

Ας δούμε κατ' αρχάς και ΤΙ επιβάλλεται να πράττουν οι τραγικοί ήρωες.
Άν πάρουν ως παράδειγμα τον Οιδίποδα Τύραννο την τραγωδία - πρότυπο για τον Αριστοτέλη, ο ήρωας, ο Οιδίπους, σε όλη την πορεία του δράματος και ΣΥΜΦΩΝΑ με την ανέλιξη των πραγμάτων αναζητεί τη γνώση, αναζητεί να αποκαλύψει τα κρυφά και τα άρρητα στην προσπάθειά του να θεραπεύσει το κακό της Πόλεως. Αυτή η ανεξέλεγκτη τάση προς γνώση, θα αποδειχθεί τελικά η αμαρτία, το λογικό σφάλμα του ήρωα και αυτό θα φέρει την καταστρεπτική λύση: το φώς που τυφλώνει (κυριολεκτικώς). Όμως εδώ περατώνεται τελικά το σχέδιο του τραγικού, εδώ επέρχεται η κάθαρσις (οτιδήποτε σημαίνει αυτό), αποκαθίσταται η τάξη πραγμάτων και επανέρχεται η ισορροπία.

Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το πλαίσιο δράσεως του τραγικού ήρωα: άλλοτε κινημένος απο τον προσωπικό δαίμονα - ήθος, άλλοτε απο τη Μοίρα, άλλοτε απο Ανάγκη και προπατορικό Χρέος ο ήρως τείνει να αποκαταστήσει μια διαταραγμένη τάξη πραγμάτων, να λύσει την ύβριν και να θεραπεύσει το κακό. Όμως ακριβώς αυτή η διαδικασία θα τελειωθεί μέσα απο την αυτοκαταστροφή του ήρωα ή την καταστροφή των οικείων προσώπων του, δεδομένου μάλιστα οτι οι επιτυχημένες τραγωδίες είναι εκείνες που γίνονται εν ταις φιλίαις, ανάμεσα στα μέλη ενός οίκου.
Η αποκατάσταση της διαταραγμένης ισορροπίας και η συνακόλουθη επίπονη διαδικασία της καθάρσεως συντελείται πρώτα μέσα στα όρια της οικογένειας και στη συνέχεια εκτείνεται στα όρια της πόλεως. Για τούτο δέν θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε το πολιτικό μήνυμα της τραγωδίας αν δέν κατανοήσουμε τη σχέση οίκου πόλεως που εξιστορεί.

Μέσα λοιπόν σε αυτά τα προκαθορισμένα όρια δράσεως ο ήρωας το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αναζητήσει το καλύτερο κατα την κρίση του (κατα την προαίρεσίν του), ασχέτως άν αυτό τον οδηγήσει στην καταστροφή. Κάποτε αντιλαμβάνεται το αδιέξοδο αλλά δέν φαίνεται ικανός ή διατεθειμένος να αντιδράσει, πολύ περισσότερο, να αντισταθεί στο πεπρωμένο και να αιτιολογήσει ένα τέτοιο δικαίωμά του. Όσες φορές ο ασταθής ψυχολογικά Ορέστης εκφράζει αμφιβολίες για τον ρόλο του, τίθενται σε εφαρμογή διάφορες διαδικασίες εξαναγκασμού (θρησκευτικού ή οικογενειακού τύπου) και η πράξη περατώνεται. Ο ρόλος του είναι (σύμφωνα με την έκφραση του Ε. R. Dodds) υπερκαθορισμένος και κατα κάποιο τρόπο η πορεία του μοιάζει να κινείται στα όρια του μοιραίου.

Θα μπορούσαμε λχ να θυμηθούμε εδώ το γνωστό σονέττο του Κ. Βάρναλης «Ορέστης».

Υπο αυτή την έννοια ο ήρωας ούτε έχει ούτε εκφράζει κάποιο δικαίωμα αντιστάσεως απέναντι στην προκαθορισμένη εντολή (απο όπου και άν προέρχεται).
Το μόνο του δικαίωμα που διαθέτει είναι να συνταχθεί αργά και επίπονα αλλά λογικά και συνειδητά προς το σκοτεινό και το άλογο, να αποδεχθεί ως υπεύθυνο όν, το αδιανόητο που η ίδια η ζωή εκφράζει και επιβάλλει.
Μέσα απο την ανέλιξη του τραγικού μύθου ο ήρωας αναγκάζεται τελικά να αποδεχθεί σε λογικό επίπεδο το αναπόφευκτο και εδώ, πιστεύω, έγκειται η διαφορά του τραγικού ήθους απο το μοιραίο ή απο τη μοιρολατρία: οτι ο ήρωας λογικοποιεί το άλογο, κατανοεί σταδιακά ο ίδιος το υπερλογικό ή το εξωφρενικό πληρώνοντας με το σώμα του. Ο Γκαίτε λέει οτι η σύγκρουση επάνω στην οποία είναι θεμελιωμένο το τραγικό δέν έχει περιθώρια συμβιβασμού.
Η Τραγωδία ασχολείται με προβλήματα που δέν έχουν λύσεις. Λύσε (λέει) το πρόβλημα και η τραγωδία θα χαθεί. Γιατί; Επειδή στις ιδανικές τραγωδίες (Ορέστεια, Οιδίπους Τύραννος, Ιππόλυτος, Βάκχες) αλλά και γενικά σε όλες τις Τραγωδίες, όπως έχει δείξει καλά ο D.
Page η σύγκρουση δέν εντοπίζεται ανάμεσα στο Άδικο και στο Δίκαιο.
Η σύγκρουση αφορά δύο ισοδύναμες και εξίσου «δίκαιες» καταστάσεις.
Όπως λέει ο Ορέστης στις Χοηφόρους 461) Άρης Άρει ξυμβαλεί, Δίκα Δίκα. Οι συγκρούσεις στην Τραγωδία γίνονται, όπως τούτο φαίνεται καλά στην Αντιγόνη ανάμεσα σε δύο αντίμαχες καταστάσεις Δικαίου.

Όμως αυτός ο παραλογισμός και η τραυματική διαδικασία που βιώνει ο δρών ήρωας και εμείς μαζί του ΔΕΝ είναι όπως πιστεύουμε, χωρίς λογική εξήγηση. Ούτε αποτελεί τούτο το παράδοξο το τέλος της τραγωδίας. Ο ήρωας φυσικά και δέν μπορεί να μεταβάλλει τα πράγματα.
Όμως μπορεί να κερδίσει αυτή τη γνώση του αμετατρέπτου. Μπορεί πολύ απλά να μάθει μέσα απο το πάθημά του (πάθος - μάθος). Ο άνθρωπος ευρίσκεται σε αδυναμία να διαφύγει, όμως έχει τη δυνατότητα (και τη δόξα) να μάθει και να μελετήσει αυτή την αδυναμία. Η τραγωδία ούτε αρνείται ούτε απορρίπτει το άλογο και το αναπόφευκτο, που παρατηρείται συνεχώς στον βίο. Ούτε έχει ως μέλημά της να καταδικάσει το αδιέξοδο του βίου. Ο απώτερος σκοπός της, το τέλος της είναι να μας μυήσει στο αναπότρεπτο, να μας διδάξει το υπερλογικό, να μας εξοικειώσει με αυτές τις παράλογες και αφόρητες καταστάσεις.

Αυτό λοιπόν είναι το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δρά ο ήρωας και, επομένως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ερμηνεύσουμε και τις περιπτώσεις εκείνες κατα τις οποίες παίρνει την Απόφαση να αρνηθεί κάτι ή, σπανιότερα, να προβάλλει κάποια μορφή αντιστάσεως απέναντι σε μια εξουσιαστική απαίτηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις η όποια άρνηση, αντίθεση ή αντίσταση αποτελεί μέρος του μύθου, της πλοκής όχι ιδιωτική απόφαση του 'Ηρωα. 'Η τουλάχιστον, ποτέ δέν εμφανίζεται τούτη η Απόφαση ως ιδιωτική. Η εξέλιξη του μύθου ορίζει οτι ο ήρωας οφείλει να προβεί σε τούτες τις ενέργειες. Η συγκεκριμένη πράξη αρνήσεως ή αντιστάσεως πρέπει να ερμηνευθεί μέσα στη λογική ενός υπερκαθορισμένου σκοπού τον οποίο όμως οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε για να αποκτήσει τελικά το νόημά του.

Στις περιπτώσεις αυτές, όπως λχ στον Οιδίποδα Τύραννο ή στην Αντιγόνη ο ήρωας καλείται εκ των πραγμάτων να προκρίνει ως τρόπο δράσεως την άρνηση ή την αντίσταση απέναντι σε μιαν εντολή ή διαταγή. Και αυτή του η απόφαση (ή προαίρεσίς του) να αρνηθεί την εντολή ή την όποια εξουσία θα τον οδηγήσει στο ίδιο αποτέλεσμα, όπως και η απόφασή του να ακολουθήσει μιαν εντολή. Άν ο Οιδίπους αντί να επιζητεί απεγνωσμένα την αποκάλυψη, εμφανιζόταν να αρνείται να εκτελέσει τις εντολές του Μαντείου, η πορεία των πραγμάτων, ο μύθος θα έπαιρνε μια τέτοια τροπή ώστε το αποτέλεσμα να είναι το ίδιο. Το όλο ζήτημα είναι θέμα οραματικού χειρισμού. Ο ήρωας άγεται στο ίδιο σημείο καταστροφής είτε επιλέξει να ακολουθήσει μιαν εντολή, είτε αρνηθεί να συμμορφωθεί προς κάποια εντολή. Απλώς στις περιπτώσεις όπου προβάλλεται κάποια άρνηση οι επιπτώσεις δηλ. ο κολασμός και η τιμωρία του ήρωα κατανοείται καλύτερα. Μας είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε γιατί ένας ήρωας τιμωρείται επειδή αρνείται να πράξει κάτι ή να συμμορφωθεί προς κάποιες εντολές, παρά γιατί τιμωρείται και υποφέρει επειδή επιλέγει να εκτελέσει κάποια εντολή.

Πιστεύω λοιπόν οτι θα πρέπει να δούμε τις συγκεκριμένες πράξεις τους προμηθέα και της Αντιγόνης (όπως τις έχουμε ήδη περιγράψει) κάτω απο αυτό το ερμηνευτικό πρίσμα (αναγκαστικά ορισμένες πλευρές του έχουν απλοποιηθεί) τον στον Προμηθέα Δεσμώτη και την Αντιγόνη.

Προμηθέας

Ο Προμηθέας Δεσμώτης αποτελεί ένα μέρος μιας χαμένης Τριλογίας.
Τα δύο άλλα μέρη ήταν Προμηθέας Πυρφόρος και Προμηθέας Λυόμενος. Πέρα απο το γεγονός της γνησιότητας του Προμηθέα Δεσμώτη, δέν γνωρίζουμε επίσης την ακριβή σειρά των τριών τραγωδιών.
Κατ' άλλους η σειρά ήταν Πυρφόρος - Δεσμώτης - Λυόμενος -, κατ' άλλους Δεσμώτης - Λυόμενος - Πυρφόρος, οπότε αναλόγως έχουμε και διαφορετική ερμηνεία.

Υπόθεση

Το Κράτος και η Βία κατα διαταγή του Δία φέρνουν και αλυσοδένουν τον Τιτάνα Προμηθέα στους βράχους του Καυκάσου. Τους συνοδεύει και ο 'Ηφαιστος.
Ο λόγος; Έχει προδώσει το μυστικό της φωτιάς στους ανθρώπους. Με την έξοδό τους απο τη σκηνή, εισέρχεται ο Χορός των Ωκεανίδων, που ζητά να μάθει απο τον Δεσμώτη τους λόγους για τους οποίους τιμωρείται.
Ο Προμηθέας εκθέτει το ιστορικό, καταφέρεται με τολμηρή γλώσσα εναντίον του Δία και προφητεύει γι' αυτόν καταστροφή. Ο Ωκεανός συμβουλεύει τον Προμηθέα να μην προκαλεί. Στη συνέχεια έρχεται η Ιώ, μια άλλη τιμωρημένη. Ο Προμηθέας της προφητεύει όσα πρόκειται να συμβούν και αναγγέλλει τη μελλοντική λύση των δεινών της. Τελευταίος έρχεται ο Ερμής για να πληροφορηθεί απο τον Τιτάνα το νόημα των προφητειών του για τον Δία. Ο Προμηθέας αρνείται να αποκαλύψει το φοβερό μυστικό του και ακολουθεί ο χαλασμός του Κόσμου και η κάθοδος του Προμηθέα μέσα στα έγκατα της γής.

Έχουμε ήδη αναφέρει οτι η αμαρτία για την οποία βασανίζεται ο Προμηθέας έχει συμβεί εκτός του δράματος. Έτσι εντός του δράματος παρακολουθούμε το αποτέλεσμα της Ανταρσίας τις συνέπειες του εγκλήματος, όμως την ίδια στιγμή μας δίδεται η ευκαιρία να δούμε εκ νέου το ήθος και τη διάνοια του ήρωα, που επιβεβαιώνουν την προαίρεσίν του την εμμονή του στην αμαρτία (που δέν την αρνείται) και δικαιολογούν την τελική του Πτώση. Οι εναρκτήριοι στίχοι του δράματος είναι αποκαλυπτικοί. Προγραμματίζουν το δράμα, και δίνουν καθολικά το νόημα της τραγωδίας. Το ίδιο γίνεται με τη στιχομυθία ανάμεσα στον Χορό και στον Προμηθέα.

Κράτος (6 κε)

Ετούτον τον άνομο (λεωργόν) Σε ψηλούς βράχους απόκρημνους με ατσάλινα Και ασύντριφτα δεσμά να αλυσοδένεις, Το άνθος του χάρισε κλέβοντας στους θνητούς, τη φλόγα της πάντεχνης φωτιάς και πρέπει να τιμωρηθή για ένα τέτοιο κρίμα απο τους Θεούς, για να μάθη να στέργη του Διός την εξουσία και τον φιλάνθρωπον τρόπο του να αφήσει (τοιάσδε τοι αμαρτίας σφε δεί Θεοίς δούναι δίκην, ως άν διδαχθή την Διός τυραννίδα στέργειν, φιλάνθρωπον δέ παύσασθαι τρόπου.

Προμηθέας (105)

Ελαφρά λοιπόν πρέπει Την αφεύγατη μοίρα μου να υπομένω, γιατί ξέρω Την αδυσώπητη δύναμη της ανάγκης. Μά μήτε να κλείσω το στόμα μπορώ στα πάθη μου. Για να προσφέρω στους θνητούς Δώρα, ο δύσμοιρος σε συμφορές έχω ζευχτή. Κλέβοντας μές σε νάρθηκα το σπέρμα της φωτιάς Που 'ναι της κάθε τέχνης δάσκαλος Και πόρεψη για τους θνητούς μεγάλη. Για τέτοιο αμάρτημα τώρα πληρώνω Αλυσοκαρφωμένος.

Χορός (259)

Δέ βλέπεις οτι αμάρτησες; Για μένα θλίψη να το λέω, για σένα πόνος.

Προμηθέας (265)

Όμως εγώ τα ήξερα όλα θέλοντας, θέλοντας αμάρτησα και δέν το αρνιέμαι.
Και βρήκα πόνους βοηθώντας τους θνητούς (Εύ δέ ταύτα πάντ' ηπιστάμην.
Εκών εκών ήμαρτον, ούκ αρνήσομαι· θνητοίς αρήγων αυτός ηυρόμην πόνους.

Απέναντι στον ανένδοτο και υβριστικό Τιτάνα, που διακαιολογεί την ανταρσία του ως μέρος ενός παγκόσμιου σχεδίου, τοποθετείται η τυραννική φύση του Δία (τραχύς μόναρχος ουδέ υπεύθυνος κρατεί (324) «Σκληρά ο Δίας με νόμους κυβερνά, Πάνω απο τους πρίν Θεούς κραδαίνοντας, Της υπεροψίας του την αιχμή (αμέγαρτα γάρ τάδε/ Ζεύς ιδίοις νόμοις κρατύνων υπερήφανον Θεοίς/ τοις πάρος ενδείκνυσιν αχμήν) (403) 'Ωσπου με το τέλος του δράματος έρχεται η νέα απείθεια η νέα θα λέγαμε αντίσταση του Προμηθέα. Αρνείται να αποκαλύψει τα μέλλοντα να συμβούν στον Δία.

Ας ακούσουμε τον Προμηθέα

Μάταια με ενοχλείς, σά να μιλάς σε κύμα. Μή σου περνά απ το νού σου πως θα φοβηθώ Του Δία τη γνώμη εγώ ποτέ κι όχι σάν άντρας. Στον πολυμίσητο εχθρό με γυναικείες Ικεσίες, για να με λύση, θα προσπέσω. Απ' τα δεσμά μου.

Ερμής

Τίποτε δέ σε λυγάει απο τα παρακάλια, ούτε Σε μαλακώνει Πατάς πάνω σε αδύναμη άρνηση (ασθενεί σοφίσματι) Γιατί η αυθάδεια κατάμονη και δίχως νού Πέφτει πιό κάτω κι απο το τίποτε Άκου τί βαρυχειμωνιά και θύελλα συμφοράς Σε περιμένει, αν δέν πεισθής στα λόγια μου (...).

Έτσι με αυτή την αγεφύρωτη αντιπαλότητα των δύο, όπου η κάθε μια έχει τη δική της ηθική έρχεται το αναπόφευκτο τέλος, το πάθος και η φυσική εξόντωση του Προμηθέα αλλά όχι η λύση (τουλάχιστον σε αυτό το σημείο της Τριλογίας).

Γιατί; Είναι πράγματι όλα τούτα τόσο παράλογα; Δέν υπάρχει το λογικό τέλος αυτής της διαμάχης. Κι άν υπάρχει ΠΟΙΟ είναι; Σε τί μπορεί να τείνει η αντίθεση, η αντίσταση και η καταστολή; Με άλλα λόγια ποιές προθέσεις του δημιουργού δραματοποιώντας αυτή τη σύγκρουση; Να σκόπευε να δώσει μια δραματική αναπαράσταση των θεολογικών μετασχηματισμών στις αρχές της βασιλείας του νέου τυράννου, τότε ο Προμηθέας Δεσμώτης θα έπρεπε να μοιραία να μήν ξεπερνά τα στενά όρια ενος θεολογικού δράματος, αλλά τούτο θα αντέβαινε στην ουσία της τραγωδίας, και τούτο γιατι, μολονότι η Θεολογία φωτίζει τα δράματά του, η Θεολογία αποτελεί δευτερεύοντα παράγοντα σε σχέση με τη θεατρική την τραγική λογική του δράματος. Σε τί επομένως αποσκοπεί αυτή η σύγκρουση. Στο να φορέσει ο Προμηθέας «το Φωτοστέφανο της δραστηριότητας» όπως πιστεύει ο Γκαίτε και να φανεί η αισχύλεια μορφή της δικαιοσύνης καθώς θα παρατηρούμε την τόλμη ενός «ερημίτη» και το λυκαυγές των Θεών;

Αγνοούμε την κατάληξη αυτής της Τριτολογίας, όμως, όπως μπορούμε να διακρίνουμε μέσα απο μίαν εξονυχιστική μελέτη του Προμηθέα Δεσμώτη υπάρχει διάχυτη η αίσθηση κάποιας αναπόφευκτης μεταβολής των πραγμάτων.
Αισθανόμαστε την έλευση κάποιας ισορροπίας και ηρεμίας ύστερα απο ετούτη την κοσμογονική σύγκρουση, όπως τούτο γίνεται λχ αντίστοιχα και με την Ορέστεια. Ούτε ο Δίας ούτε ο Προμηθέας βρίσκονται μέσα στα όρια του ανθρώπου, αλλά ως δραματικά πρόσωπα δέν μπορούν παρά να φέρουν σε πέρας την δραματική Πράξιν. Είναι, εκτός των άλλων πράκτορες μιας δραματικής καταστάσεως και δέν μπορεί παρά να υποστούν και οι δύο τις συνέπειες αυτής της αναπόφευκτης συγκρούσεως.
Με μια λογική με ένα κατανοήσιμο λογικό σκοπό που δικαιολογεί τη Σύγκρουση, δικαιώνει τη δράση και αντίδραση και ισορροπεί την Εξουσία με την Αντίσταση. Η φιλάνθρωπη απόφαση του αυθάδους Προμηθέα είναι τόσο δικαιολογημένη (ή αδικαιολόγητη) όσο και εμμονή του νεαρού και τυραννικού Δία προς μια κοσμική τάξη. Άρα το τέλος πρέπει να συν-τεθεί.
Ο Κίττο γράφει στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία, σχετικά με τον λογικό σκοπό της Προμηθείας. «Και οι δύο (Δίας - Προμηθέας) πρέπει τελικά να παραδεχθούν κάτι και να αφομοιώσουν κάτι προτού συνδιαλλαγούν στην κατοπινή τέλεια κοσμική τάξη του Δία. Ένα τέτοιο εξελικτικό θέμα εξηγεί την εξέχουσα θέση που έχει μέσα στον Προμηθέα Δεσμώτη η εξέλιξη του πολιτισμού και συμφωνεί πολύ καλά με την ίδια εξελικτική πορεία που φαίνεται να υπογραμμίζεται μέσα στην Ορέστεια.

Αντιγόνη

Η περίπτωση της Αντιγόνης είναι ίσως γνωστότερη και ελκυστικότερη.
Για τούτο και πολλοί (μετά τον Σοφοκλή) χρησιμοποιούν την περίπτωσή της ως ένα απόλυτο δείγμα, ως ένα απόλυτο σύμβολο «αντιστασιακού» πνεύματος. Ενός όντος φιλελεύθερου που αντιμάχεται έναν τύραννο, όπως θεωρείται οτι είναι ο Κρέων. Ωστόσο τα πράγματα δέν είναι ακριβώς έτσι και σιγά σιγά παύουν να ισχύουν όλες οι ιδεαλιστικές και κάποτε ρομαντικές ερμηνείες της τραγωδίας αυτής. Όπως επίσης έχει μεταβληθεί απο καιρό η παρεξηγημένη άποψη οτι ο πρωταγωνιστής και το κύριο τραγικό πρόσωπο στην τραγωδία αυτή είναι η Αντιγόνη. Πρωταγωνιστής και τραγικός ήρωας είναι ο Κρέων, γιατί είναι αυτός που μαθαίνει τελικά με τόσο βίαιο τρόπο. Η Αντιγόνη δέν έχει τίποτε να μάθει κατα τη διαδρομή της Τραγωδίας.

Έτσι και η σχετική άποψη της φιλελεύθερης Αντιγόνης και του τυραννικού Κρέοντα. Σε τούτη την τραγωδία, όπως έχουμε ήδη υπαινιχθεί, φαίνεται καθαρά οτι δέν έχουμε σύγκρουση του Δικαίου προς το Άδικο, αλλά σύγκρουση δύο ισοδυνάμων Δικαίων. Ο Κρέοντας έχει δίκαιο όταν θέλει να διατηρήσει την ευνομία στην Πόλη. Τα επιχειρήματά του είναι επιχειρήματα ενός πολιτικού που εκφράζει την έννοια του Κράτους και την ανάγκη να διατηρηθεί αυτή η έννοια της κοινωνικοπολιτικής οργανώσεως. Η Αντιγόνη υπερασπίζεται (πέρα απο τους Θείους νόμους) τη γενιά, τη φυλή, την οικογενειακή αλληλεγγύη στην κρατική υπόσταση.

Αντιγόνη

Όρισε άκλαυστος να μείνει, ριγμένος και άταφος γλυκιά τροφή στα όρνεα..
και όποιος πατήσει τη διαταγή θα λιθοβοληθεί στην πόλη δημόσια (εν πόλει). Έτσι είναι και θα δείξεις τώρα άν έχεις την τόλμη της γενιάς σου ή βγήκες δειλή (είτ' ευγενής πέφυκας είτ' εσθλών κακή (35).

Ισμήνη

Σκέψου το οικτρό μας τέλος άν παραβγούμε τη διαταγή και στη δύναμη του άρχοντα αντισταθούμε (σκόπει όσω κάκιστ' ολούμεθ', ει νόμου βία ψήφον τυράννων ή κράτη παρέξομεν (58).

Αντιγόνη

Φίλη μετ' αυτού κείσομαι, φίλου μέτα, όσια πανουργήσασ'.

Ισμήνη

Άνους μέν έρχη, τοις φίλοις δ' ορθώς φίλη (99)

Δεύτερο επεισόδιο

Ο Κρέων ερωτά την Αντιγόνη: Και δήτ ετόλμας τούσδ' υπερβαίνει νόμους;

Απάντηση

Δέν ήταν ο Δίας που προκήρυξε τούτα Ούτε τέτοιους νόμους ορίζει η Δίκη στον Άδη Ούτε οι διαταγές σου, νόμιζα, μπορούν Να έχουν μεγαλύτερο σθένος απο τους νόμους Των Θεών (άγραπτα κασφαλή Θεών).

Η επιχειρηματολογία απο εδώ και πέρα είναι γνωστή και τα πράγματα ακολουθούν την πορεία τους μέσα στο σύστημα της πράξεως, της μιμήσεως της πράξεως του βίου. Η Αντιγόνη αναφέρεται στην αγάπη. Ο Κρέων κάνει λόγο για μια κατάρα, Άτη, και επαναστάσεις θρόνων.
'Ωσπου (μέσα στην πορεία του μύθου) εμπλέκεται ο Αίμονας, ώστε τα πράγματα να γίνουν πιό δύσκολα για τον Κρέοντα, καθώς ακολουθεί μια νέα σκληρότερη ενδοοικογενειακή σύγκρουση: Ο Αίμονας προσπαθεί να εκσυγχρονίσει την εξουσία: Να ορίσει το μέτριον το μέτρον.

Κείμενο

Όταν έρχεται το τέλος αυτής της συγκρούσεως, ο οίκος του Κρέοντα έχει τρείς νεκρούς. Την Αντιγόνη, τον Αίμονα, την Ευρυδίκη. Ο οίκος των Λαβδακιδών πέφτει συθέμελα, ενώ ακούγεται ο φρικτός ύμνος των Ερινύων.

Κρέων

Ω μυαλού συφοριασμένα σφάλματα Πείσματα θανατερά Ω φονιάδες και θύματα συγγενείς Ω φρίκη που έκανα Ω γιέ μου χάθηκες Απο δικό μου όχι δικό σφάλμα Έχω μαθών δείλαιος.

Εδώ τελειώνει το κείμενό μας. Αυτό που πρέπει να προσθέσω (προτού μαζέψω τα συμπεράσματά μου) είναι οτι η γνώση που ομολογεί ο Κρέοντας ύστερα απο την αντιμετώπιση του άγνωστου δέν είναι «βδελυγμία της φύσης» όπως θα έλεγε ο Νίτσε, μολονότι αποκαλύπτεται ο αποτρόπαιο, που υπάρχει κάτω απο το δίχτυ των Θεών. Ούτε και η σοφία του Οιδίποδα είναι βδελυγμία γιατί η γνώση αυτή, η σοφία δέν στράφηκε εναντίον της φύσεως. Και ο Κρέοντας και ο Οιδίποδας απλώς εγνώρισαν τον εαυτό τους μέσα απο ένα άλλο φώς, όμοιο με τον κολυμπητή στον Σολωμικό «Πόρφυρα», προτού τον κατασπαράξει το τέρας όπου «άστραψε φώς κι εγνώρισεν ο νιός τον εαυτό του».

Όσο για τα συμπεράσματά μας αυτό που έχω να επαναλάβω είναι τούτο: Οτι όπως φάνηκε απο τον Προμηθέα Δεσμώτη και την Αντιγόνη αλλά και μετά όσα ανέφερα σχετικά με τη λογική σύσταση της δραματικής πράξεως, οι ήρωες, όσες φορές προβάλλουν κάποια Αντίσταση στην εξουσία το κάνουν ως μέρος της όλης διαδικασίας και χωρίς να επικαλούνται προσωπικούς λόγους. Όλα ανάγονται σε γενικότερες καταστάσεις. Ο ήρωας τοποθετείται στο δοκιμαστήριο της τραγικής πράξεως, της τραγωδίας, όχι για να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων, αλλά για να κατανοήσει τα πράγματα, πληρώνοντας με το αίμα του. Μέσα σε τούτο το ερμηνευτικό πλαίσιο πρέπει να δούμε και τις όποιες πράξεις Αντιστάσεως στην Τραγωδία, που δέν φαίνονται να είναι πάρα πολλές. Αντιθέτως μέσα σε κάθε Τραγωδία οτι φαίνεται συχνή είναι η αντιπαράθεση γνωμών, οι διαφορετικές απόψεις, η διαλεκτική συζήτηση, ο αγών που είναι και η ουσία της Δημοκρατίας.

Πηγή

http://www.kostasbeys.gr/articles.php?s=3&mid=1096&mnu=1&id=24165

BBC Four - The Curse of Oil (Documentary)


BBC Four - The Curse of Oil 1 and 2


The Curse of Oil 3

The curse of oil 3 - The Wilderness ep. 3/3 (documentary) from Documentate on Vimeo.

Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2012

Πώς να φτιάξετε σχεδόν τα πάντα!


Η επανάσταση των ψηφιακών κατασκευών
By Neil Gershenfeld

Μια νέα ψηφιακή επανάσταση έρχεται, αυτή τη φορά στον κατασκευαστικό τομέα. Στηρίζεται στις ίδιες ιδέες που οδήγησαν τις προηγούμενες ψηφιοποιήσεις της επικοινωνίας και των υπολογισμών, αλλά τώρα αυτό που προγραμματίζεται είναι ο φυσικός κόσμος και όχι ο άυλος. Οι ψηφιακές κατασκευές θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να σχεδιάζουν και να παράγουν απτά αντικείμενα κατά παραγγελία, όπου και όποτε τα χρειάζονται. Η ευρεία πρόσβαση σε αυτές τις τεχνολογίες θα αποτελέσει πρόκληση για τα παραδοσιακά μοντέλα των επιχειρήσεων, της ξένης βοήθειας και της εκπαίδευσης.

Οι ρίζες αυτής της επανάστασης χρονολογούνται πίσω στο 1952, όταν οι ερευνητές στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (Massachusetts Institute of Technology, ΜΙΤ) συνέδεσαν έναν πρώιμο ψηφιακό υπολογιστή με έναν τόρνο, δημιουργώντας τον πρώτο ψηφιακό έλεγχο εργαλειομηχανών. Με τη χρήση ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή -αντί για έναν επαγγελματία μηχανικό- να γυρνά τους μοχλούς που ελέγχουν αυτό το μεταλλικό κομμάτι, οι ερευνητές ήταν σε θέση να παράξουν εξαρτήματα αεροσκαφών σε σχήματα που ήταν πιο περίπλοκα από ό, τι θα μπορούσαν να γίνουν με το χέρι. Από εκείνον τον πρώτο περιστρεφόμενο τόρνο, όλα τα είδη των κοπτικών εργαλείων έχουν τοποθετηθεί σε πλατφόρμες ελεγχόμενες από υπολογιστή, συμπεριλαμβανομένων των πιδάκων νερού που μεταφέρουν λειαντικά τα οποία μπορούν να κόψουν σκληρά υλικά, των λέιζερ που μπορούν γρήγορα να χαράξουν ωραία γραφικά και των λεπτών ηλεκτρικά φορτισμένων συρμάτων που μπορούν να κάνουν μακριές και λεπτές τομές.

Σήμερα, οι ψηφιακά ελεγχόμενες μηχανές αγγίζουν σχεδόν κάθε εμπορικό προϊόν, είτε άμεσα (παράγοντας τα πάντα, από φορητούς υπολογιστές ως κινητήρες τζετ) ή έμμεσα (παράγοντας τα εργαλεία που μορφοποιούν και σφραγίζουν τα αγαθά μαζικής παραγωγής). Και όμως, όλοι αυτοί οι μοντέρνοι απόγονοι του πρώτου ψηφιακά ελεγχόμενου μηχανικού τόρνου, μοιράζονται τον αρχικό περιορισμό του: μπορούν να κόψουν, αλλά δεν μπορούν να προσεγγίσουν τις εσωτερικές δομές. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι ο άξονας ενός τροχού πρέπει να κατασκευαστεί ξεχωριστά από το έδρανο μέσα από το οποίο θα περάσει.

Στη δεκαετία του 1980, ωστόσο, διαδικασίες κατασκευής ελεγχόμενες από υπολογιστή οι οποίες προσθέτουν αντί να αφαιρούν υλικό (ονομάζεται προσθετική παραγωγή) βγήκαν στην αγορά. Χάρη σε τρισδιάστατες «εκτυπώσεις» (σ.σ.: 3-D printing είναι η κατασκευαστική διαδικασία όπου ένα τρισδιάστατο αντικείμενο δημιουργείται με την σταδιακή εναπόθεση υλικού), ένα έδρανο και ένας άξονας θα μπορούσαν να κατασκευαστούν από το ίδιο μηχάνημα την ίδια στιγμή. Μια σειρά από τρισδιάστατες διεργασίες εκτύπωσης είναι πλέον διαθέσιμες, συμπεριλαμβανομένων της θερμικής σύντηξης πλαστικών νηματίων, της χρήσης υπεριώδους φωτός για τη διασταυρούμενη σύνδεση πολυμερών ρητινών, της εναπόθεσης συγκολλητικών σταγονιδίων για να ενοποιηθεί μία σκόνη, της κοπής και πλαστικοποίησης φύλλων χαρτιού και της χρήσης ακτίνας λέιζερ για να συγκολληθούν μεταλλικά μέρη. Οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ήδη 3-D «εκτυπωτές» για να φτιάξουν μοντέλα προϊόντων πριν να μπουν σε παραγωγή, μια διαδικασία που αναφέρεται ως «ταχεία πρωτοτυποποίηση». Οι εταιρείες βασίζονται επίσης στην τεχνολογία αυτή για να φτιάξουν αντικείμενα με πολύπλοκα σχήματα, όπως κοσμήματα και ιατρικά εμφυτεύματα. Οι ερευνητικές ομάδες έχουν χρησιμοποιήσει 3-D «εκτυπωτές» ακόμα και για να δημιουργήσουν δομές από κύτταρα με στόχο την δημιουργία ζωντανών οργάνων.

Η προσθετική κατασκευή έχει ευρέως αναγνωριστεί ως μια επανάσταση, και φιλοξενήθηκε σε εξώφυλλα εκδόσεων από τον Economist ως το Wired. Αυτό είναι, όμως, ένα περίεργο είδος επανάστασης, διακηρυγμένης περισσότερο από αυτούς που την παρατηρούν παρά από εκείνους που εργάζονται γι’ αυτήν. Σε ένα καλά εξοπλισμένο εργαστήριο, ένας 3-D «εκτυπωτής» μπορεί να χρησιμοποιηθεί για περίπου το ένα τέταρτο των εργασιών, με τα άλλα μηχανήματα να κάνουν τα υπόλοιπα. Ένας λόγος είναι γιατί οι «εκτυπωτές» είναι αργοί, κάνοντας ώρες ή ακόμη και ημέρες για να κατασκευάσουν πράγματα. Άλλα εργαλεία ελεγχόμενα από υπολογιστή μπορούν να παράγουν εξαρτήματα πιο γρήγορα ή με λεπτότερα χαρακτηριστικά ή που να είναι μεγαλύτερα, ελαφρύτερα ή ισχυρότερα. Λαμπερά άρθρα σχετικά με τους 3-D «εκτυπωτές» διαβάζονται σαν τις ιστορίες της δεκαετίας του 1950 που διακήρυτταν ότι οι φούρνοι μικροκυμάτων ήταν το μέλλον του μαγειρέματος. Ο φούρνος μικροκυμάτων είναι βολικός, αλλά δεν αντικαθιστά το υπόλοιπο της κουζίνας.

Η επανάσταση δεν αφορά στην προσθετική κατασκευή σε αντίθεση με την αφαιρετική κατασκευή. Είναι η ικανότητα να μετατρέπονται τα ηλεκτρονικά δεδομένα σε πράγματα και τα πράγματα σε ηλεκτρονικά δεδομένα. Αυτό είναι που έρχεται. Από μια άποψη, υπάρχει μια στενή αναλογία με την ιστορία των υπολογιστών. Το πρώτο βήμα προς αυτή την εξέλιξη ήταν η άφιξη των μεγάλων κεντρικών υπολογιστών στη δεκαετία του 1950, που μπορούσαν να τους αντέξουν οικονομικά μόνο εταιρίες, κυβερνήσεις, ιδρύματα και ελίτ. Στη συνέχεια ήρθε η ανάπτυξη των μικροϋπολογιστών τη δεκαετία του 1960, υπό την ηγεσία της γενιάς υπολογιστών PDP της Digital Equipment Corporation, η οποία βασίστηκε στον πρώτο υπολογιστή του MIT με τρανζίστορ, τον TX-0. Αυτοί μείωσαν το κόστος ενός υπολογιστή από εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια σε δεκάδες χιλιάδες. Αυτό το ποσό εξακολουθούσε να είναι πολύ μεγάλο για έναν ιδιώτη, αλλά ήταν προσιτό για ερευνητικές ομάδες, πανεπιστημιακά τμήματα και μικρές επιχειρήσεις. Οι άνθρωποι που χρησιμοποίησαν αυτές τις συσκευές ανέπτυξαν τα προγράμματα για περίπου όλα όσα κάνει τώρα κάποιος σε έναν υπολογιστή: την αποστολή e-mail, το γράψιμο σε έναν επεξεργαστή κειμένου, τα παιχνίδια βίντεο, την ακρόαση μουσικής. Μετά τους μίνι ηλεκτρονικούς υπολογιστές ήρθαν οι υπολογιστές για τους χομπίστες. Ο πιο γνωστός από αυτούς, ο MITS Altair 8800, πωλήθηκε το 1975 για περίπου 1.000 δολάρια συναρμολογημένος ή περίπου 400 δολάρια σε μορφή κιτ. Οι δυνατότητές του ήταν υποτυπώδεις, αλλά άλλαξε τη ζωή μιας γενιάς πρωτοπόρων της πληροφορικής, οι οποίοι μπορούσαν πλέον να κατέχουν ένα μηχάνημα ο καθένας ατομικά. Τέλος, η πληροφορική πραγματικά έγινε εξατομικευμένη με την εμφάνιση του προσωπικού υπολογιστή της IBM το 1981. Ήταν σχετικά μικρός, εύκολος στη χρήση, χρήσιμος και προσιτός.

Ακριβώς όπως με τους παλιούς υπολογιστές, μόνο οι μεγάλοι οργανισμοί μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά τις σύγχρονες εκδόσεις των πρώτων ογκωδών και ακριβών ελεγχόμενων από υπολογιστή συσκευών τόρνευσης. Στη δεκαετία του 1980, τα πρώτης γενιάς συστήματα «ταχείας πρωτοτυποποίησης» από εταιρείες όπως η 3D Systems, Stratasys, Epilog Laser, και Universal κατέβασαν την τιμή των ελεγχόμενων από υπολογιστή συστημάτων παραγωγής από εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια σε δεκάδες χιλιάδες, καθιστώντας τα ελκυστικά για τις ερευνητικές ομάδες. Τα επόμενης γενιάς ψηφιακά προϊόντα κατασκευής στην σημερινή αγορά, όπως το RepRap, το MakerBot, το Ultimaker, το PopFab και το Snap MTM, πωλούνται για χιλιάδες δολάρια συναρμολογημένα ή για εκατοντάδες δολάρια σε εξαρτήματα. Σε αντίθεση με τα ψηφιακά εργαλεία κατασκευής που υπήρχαν πριν από αυτά, τούτα τα εργαλεία έχουν σχέδια που συνήθως μοιράζονται ελεύθερα, έτσι ώστε εκείνοι που κατέχουν τα εργαλεία (όπως και εκείνοι που κατείχαν υπολογιστές για χομπίστες) να μπορούν όχι μόνο να τα χρησιμοποιούν αλλά και να κάνουν κάτι περισσότερο και να τα τροποποιούν. Ολοκληρωμένοι προσωπικοί ψηφιακοί κατασκευαστές -όπως κάποτε ήταν οι προσωπικοί υπολογιστές- δεν υπάρχουν ακόμη, αλλά θα υπάρξουν.

Η εξατομικευμένη κατασκευή υπάρχει εδώ και χρόνια ως βασικό στοιχείο της επιστημονικής φαντασίας. Όταν το πλήρωμα της τηλεοπτικής σειράς Star Trek: The Next Generation βρέθηκε αντιμέτωπο με ένα ιδιαίτερα απαιτητικό διάγραμμα ανάπτυξης, μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον ενσωματωμένο αντιγραφέα για να φτιάξει ό, τι χρειαζόταν. Οι επιστήμονες σε μια σειρά από εργαστήρια (περιλαμβανομένου και του δικού μου) δουλεύουν τώρα με πραγματικούς όρους, αναπτύσσοντας διαδικασίες με τις οποίες να μπορούν να τοποθετήσουν μεμονωμένα μόρια και άτομα σε όποια δομή θέλουν. Σε αντίθεση με τους σημερινούς 3-D «εκτυπωτές», εκείνοι θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν πλήρη λειτουργικά συστήματα ταυτόχρονα, χωρίς να έχουν ανάγκη για εξαρτήματα που πρόκειται να συναρμολογηθούν. Ο στόχος δεν είναι να παράγουν μόνο τα μέρη για ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος, για παράδειγμα, αλλά η κατασκευή ενός πλήρους οχήματος που να μπορεί να πετάξει αμέσως μόλις βγει από τον «εκτυπωτή». Αυτός ο στόχος εξακολουθεί να βρίσκεται χρόνια μακριά, αλλά δεν είναι απαραίτητο να περιμένει κανείς: οι περισσότερες από τις λειτουργίες που χρησιμοποιεί σήμερα κάποιος σε έναν υπολογιστή εφευρέθηκαν την εποχή των μίνι υπολογιστών, πολύ πριν ανθίσει η εποχή των προσωπικών υπολογιστών. Ομοίως, αν και οι ψηφιακές μηχανές κατασκευής σήμερα βρίσκονται ακόμα σε νηπιακό στάδιο, μπορούν ήδη να χρησιμοποιηθούν για να φτιάξουν (σχεδόν) οτιδήποτε, οπουδήποτε. Αυτό αλλάζει τα πάντα.

ΣΚΕΨΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕ ΤΟΠΙΚΑ

Εκτίμησα για πρώτη φορά τον παραλληλισμό μεταξύ των προσωπικών υπολογιστών και των προσωπικών κατασκευαστικών μηχανών όταν δίδαξα ένα μάθημα που ονομάζεται «Πώς να Φτιάξετε (σχεδόν) Οτιδήποτε» στο Κέντρο για Bits και Άτομα (Center for Bits and Atoms, CBA) του ΜΙΤ, το οποίο διευθύνω. Το CBA, το οποίο άνοιξε το 2001 με χρηματοδότηση από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών, αναπτύχθηκε για να μελετήσει τα όρια μεταξύ της επιστήμης των υπολογιστών και των φυσικών επιστημών. Χρησιμοποιεί μια εγκατάσταση που είναι εξοπλισμένη να φτιάχνει και να μετρά πράγματα που είναι τόσο μικρά όσο τα άτομα ή τόσο μεγάλα όσο τα κτίρια.

Σχεδιάσαμε το μάθημα για να διδάξουμε μια μικρή ομάδα ερευνητών - φοιτητών το πώς να χρησιμοποιούν τα εργαλεία του CBA, αλλά ήμασταν συγκλονισμένοι από τη ζήτηση από φοιτητές που απλά ήθελαν να φτιάξουν πράγματα. Αργότερα, κάθε φοιτητής ολοκλήρωσε ένα σχέδιο διάρκειας ενός εξαμήνου για να εμπεδώσει τις δεξιότητες που είχε μάθει. Ένας έκανε ένα ξυπνητήρι που ο μεθυσμένος ιδιοκτήτης του θα πρέπει να παλέψει για να αποδείξει ότι είναι ξύπνιος. Ένας άλλος έκανε ένα ρούχο εξοπλισμένο με αισθητήρες και κάτι σαν σπονδυλική στήλη που είχε κινητήρες έτσι ώστε να μπορεί να υπερασπιστεί τον προσωπικό χώρο του χρήστη. Οι μαθητές απαντούσαν σε μια ερώτηση που δεν είχα κάνει: Σε ποιο πράγμα είναι καλή η ψηφιακή κατασκευή; Όπως αποδεικνύεται, η κορυφαία εφαρμογή στην ψηφιακή κατασκευή, όπως και στην πληροφορική, είναι η εξατομίκευση, που παράγει προϊόντα για μια αγορά που αποτελείται από έναν άνθρωπο.

Εμπνευσμένοι από την επιτυχία αυτού του πρώτου γύρου μαθημάτων, το 2003, το CBA ξεκίνησε ένα σχέδιο προσέγγισης του θέματος με την υποστήριξη του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών. Αντί να περιγράφουμε απλώς τη δουλειά μας, σκεφτήκαμε ότι θα ήταν πιο ενδιαφέρον να παράσχουμε τα εργαλεία. Έχουμε συγκεντρώσει ένα σύνολο εξοπλισμού αξίας περίπου 50.000 δολαρίων (συμπεριλαμβανομένου ενός ελεγχόμενου από υπολογιστή λέιζερ, έναν 3-D «εκτυπωτή» και μεγάλα και μικρά, ελεγχόμενα από υπολογιστή μηχανήματα τόρνευσης) και υλικά αξίας περίπου 20.000 δολαρίων (συμπεριλαμβανομένων των συστατικών για χύτευση και κατασκευή καλουπιών και παραγωγή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων). Όλα τα εργαλεία συνδέονται με ειδικό λογισμικό. Αυτά έγιναν γνωστά ως «fab labs» (από το «fabrication labs» ή το «fabulous labs»). Το κόστος τους είναι συγκρίσιμο με αυτό ενός μίνι υπολογιστή, και ανακαλύψαμε ότι χρησιμοποιούνται με τον ίδιο τρόπο: για να αναπτυχθούν νέες χρήσεις και νέοι χρήστες για τα μηχανήματα.

Από τον Δεκέμβριο του 2003, μια ομάδα του CBA με επικεφαλής την Sherry Lassiter, μια συνάδελφό μου, έστησε το πρώτο fab lab στο South End Technology Center, στο κέντρο της Βοστώνης. Το SETC διοικείται από τον Mel King, έναν ακτιβιστή ο οποίος υπήρξε πρωτοπόρος στην εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στις αστικές κοινότητες, από την παραγωγή βίντεο ως την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Γι' αυτόν, οι ψηφιακές μηχανές κατασκευής ήταν ένα φυσικό επόμενο βήμα. Παρ’ όλες τις διαφορές μεταξύ της πανεπιστημιούπολης του MIT και του South End, οι αντιδράσεις και στις δύο περιοχές ήταν εξίσου ενθουσιώδεις. Μια ομάδα κοριτσιών από την περιοχή χρησιμοποίησε τα εργαλεία στο εργαστήριο για να στήσει ένα high-tech «εργαστήριο της γειτονιάς», ταυτόχρονα διασκεδάζοντας, αποκτώντας διέξοδο να εκφραστεί, να μάθει τεχνικές δεξιότητες, και να κερδίσει εισόδημα. Μερικά από τα σχολιαρόπαιδα στη γειτονιά είχαν χρησιμοποιήσει το fab lab για πρακτική εκπαίδευση και έχουν έκτοτε προχωρήσει για να σταδιοδρομήσουν στον τομέα της τεχνολογίας.

Το fab lab του SETC ήταν το μόνο που είχαμε προγραμματίσει για το σχέδιο προσέγγισης. Αλλά χάρη στο ενδιαφέρον από την κοινότητα των Γκανέζων που ζουν γύρω από το SETC, το 2004, το CBA με την υποστήριξη του National Science Foundation και την βοήθεια από μια τοπική ομάδα, έστησε ένα δεύτερο εργαστήριο fab lab στην πόλη της Sekondi-Takoradi, στις ακτές της Γκάνας. Από τότε, τα fab lab έχουν εγκατασταθεί παντού από τη Νότια Αφρική ως τη Νορβηγία, από το κέντρο του Ντιτρόιτ ως την αγροτική Ινδία. Κατά τα τελευταία χρόνια, ο συνολικός αριθμός διπλασιάζεται περίπου κάθε 18 μήνες, με πάνω από 100 να βρίσκονται σήμερα σε λειτουργία και πολλά άλλα να προγραμματίζονται. Αυτά τα εργαστήρια αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου «κινήματος κατασκευής» για εξατομικευμένους κατασκευαστές υψηλής τεχνολογίας του τύπου «φτιάξτο μόνος σου» (do-it-yourselfers), οι οποίοι εκδημοκρατίζουν την πρόσβαση στα σύγχρονα μέσα που κατασκευάζουν πράγματα.

Η τοπική ζήτηση έχει σπείρει τα fab lab σε όλο τον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν σε ένα ευρύ φάσμα χώρων και μοντέλων χρηματοδότησης, όλα τα εργαστήρια μοιράζονται τις ίδιες βασικές ικανότητες. Αυτό επιτρέπει στα σχέδια κατασκευής να μοιράζονται (και στους ανθρώπους να ταξιδεύουν) μεταξύ των εργαστηρίων. Η παροχή πρόσβασης στο διαδίκτυο υπήρξε στόχος πολλών fab labs. Από το εργαστήριο της Βοστώνης, ένα σχέδιο ξεκίνησε για να φτιάχνει κεραίες, πομπούς και τερματικούς σταθμούς για ασύρματα δίκτυα. Το σχέδιο τελειοποιήθηκε σε ένα fab lab στη Νορβηγία, δοκιμάστηκε σε ένα άλλο στη Νότια Αφρική, αναπτύχθηκε από ένα στο Αφγανιστάν, και τώρα λειτουργεί σε μια αυτοσυντηρούμενη εμπορική βάση στην Κένυα. Καμία από αυτές τις περιοχές δεν είχε την κρίσιμη μάζα γνώσεων για τον συνολικό σχεδιασμό και την παραγωγή των δικτύων από μόνη της. Αλλά με την κοινή χρήση των αρχείων σχεδιασμού και την παραγωγή των εξαρτημάτων σε τοπικό επίπεδο, μπόρεσαν να το κάνουν όλοι μαζί. Η δυνατότητα αποστολής των δεδομένων σε όλο τον κόσμο και στη συνέχεια η παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων κατά παραγγελία σε τοπικό επίπεδο έχει επαναστατικές συνέπειες για τη βιομηχανία.

Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση μπορεί να επισημανθεί πίσω στο 1761, όταν άνοιξε το Κανάλι Bridgewater στο Μάντσεστερ της Αγγλίας. Φτιαγμένο με εντολή του Δούκα του Bridgewater για να φέρνει άνθρακα από τα ορυχεία του στο Worsley προς την αγορά του Μάντσεστερ και να μεταφέρει τα προϊόντα που κατασκευάζονται με αυτό το κάρβουνο έξω στον κόσμο, ήταν το πρώτο κανάλι που δεν ακολουθούσε μια υπάρχουσα υδάτινη οδό. Χάρη στο νέο κανάλι, το Μάντσεστερ αναπτύχθηκε ραγδαία. Το 1783, η πόλη είχε ένα εκκοκκιστήριο βάμβακος. Το 1853, είχε 108. Αλλά την ραγδαία άνοδο ακολούθησε μια εξίσου απότομη πτώση. Το κανάλι αχρηστεύθηκε από τους σιδηροδρόμους, στη συνέχεια από τα φορτηγά και τελικά από τα ναυτιλιακά εμπορευματοκιβώτια (κοντέινερ). Σήμερα, η βιομηχανική παραγωγή είναι μια κούρσα διολίσθησης, με τους κατασκευαστές να κινούνται προς τις περιοχές χαμηλότερου κόστους για να τροφοδοτήσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

Τώρα, το Μάντσεστερ έχει ένα καινοτόμο fab lab που λαμβάνει μέρος σε μια νέα βιομηχανική επανάσταση. Ένα σχέδιο που δημιουργήθηκε εκεί μπορεί να σταλεί ηλεκτρονικά σε όλο τον κόσμο για την παραγωγή κατά παραγγελία, κάτι που εξαλείφει ουσιαστικά το κόστος της μεταφοράς. Και σε αντίθεση με τα παλιά εκκοκκιστήρια, τα μέσα παραγωγής μπορούν να ανήκουν στον καθένα.

Γιατί θα μπορούσε κανείς να θέλει να κατέχει μια ψηφιακή μηχανή κατασκευής; Τα εξατομικευμένα εργαλεία κατασκευής έχουν θεωρηθεί ως παιχνίδια, επειδή το οριακό κόστος της μαζικής παραγωγής θα είναι πάντα μικρότερο από ό, τι η εφάπαξ παραγωγή αγαθών. Μια παρόμοια κατηγορία ανέκυψε και εναντίον των προσωπικών υπολογιστών. Ο Ken Olsen, ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της Digital Equipment Corporation, που κατασκεύαζε μίνι υπολογιστές, έμεινε στην ιστορία επειδή δήλωσε το 1977 ότι «δεν υπάρχει κανένας λόγος για οποιονδήποτε άνθρωπο να έχει έναν υπολογιστή στο σπίτι του». Η εταιρεία του τώρα έχει κλείσει. Και ο καθένας πιθανότατα κατέχει έναν προσωπικό υπολογιστή. Και δεν τον κατέχει για να κάνει απογραφές και μισθοδοσίες. Τον έχει για να κάνει ό, τι κάνουν όλοι: να ακούνε μουσική, να μιλάνε με τους φίλους τους, να κάνει ηλεκτρονικές αγορές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο στόχος της εξατομικευμένης προσωπικής κατασκευής δεν είναι να φτιάξει κανείς ό, τι μπορεί να αγοράσει στα καταστήματα, αλλά για να φτιάξει ό, τι δεν μπορεί να αγοράσει. Δείτε τις αγορές στο ΙΚΕΑ. Ο γίγαντας των επίπλων κυριαρχεί στην παγκόσμια ζήτηση για έπιπλα και στη συνέχεια τα παράγει και τα στέλνει στα μεγάλα του καταστήματα. Για μόλις μερικές χιλιάδες δολάρια, ένας άνθρωπος μπορεί ήδη να αγοράσει το κιτ για μια μεγάλου μεγέθους ψηφιακά ελεγχόμενη φρέζα που μπορεί να φτιάξει όλα τα εξαρτήματα που υπάρχουν σε μια συσκευασία του ΙΚΕΑ. Αν το μηχάνημα αντικαταστήσει μόλις δέκα αγορές από το ΙΚΕΑ, η δαπάνη που έγινε γι’ αυτό μπορεί να ανακτηθεί. Ακόμα καλύτερα, κάθε στοιχείο που παράγεται από το μηχάνημα θα προσαρμόζεται ώστε να ταιριάζει στην προτίμηση του πελάτη. Και αντί να απασχολούνται άνθρωποι σε απομακρυσμένα εργοστάσια, η κατασκευή επίπλων με αυτόν τον τρόπο γίνεται μια τοπική υπόθεση.

Αυτή η τελευταία παρατήρηση ενέπνευσε το σχέδιο για μια Fab Πόλη, το οποίο έχει επικεφαλής τον κύριο αρχιτέκτονα της Βαρκελώνης, Vicente Guallart. Η Βαρκελώνη, όπως και η υπόλοιπη Ισπανία, έχει ένα ποσοστό νεανικής ανεργίας πάνω από 50%. Μια ολόκληρη γενιά έχει λίγες προοπτικές να βρει θέσεις εργασίας και να φύγει από το πατρικό σπίτι. Αντί να αγοράζει προϊόντα που παράγονται μακριά, η πόλη, με τον Guallart, αναπτύσσει fab labs σε κάθε περιοχή, ως μέρος της αστικής υποδομής. Ο στόχος είναι να συνδεθεί η πόλη με ολόκληρο τον κόσμο για πρόσβαση στη γνώση, αλλά να είναι αυτάρκης για ό, τι καταναλώνει.
Τα ψηφιακά εργαλεία κατασκευής που διατίθενται σήμερα δεν είναι στην τελική τους μορφή. Όμως, αντί να περιμένουν, προγράμματα όπως της Βαρκελώνης χτίζουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία ενώ εξελίσσονται.

ΨΗΦΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ

Στην κοινή χρήση, ο όρος «ψηφιακή κατασκευή» αναφέρεται στις διαδικασίες που χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά ελεγχόμενα εργαλεία που είναι οι απόγονοι του ψηφιακά ελεγχόμενου τόρνου του ΜΙΤ από το 1952. Αλλά το «ψηφιακό» μέρος αυτών των εργαλείων κατοικεί στον ελέγχοντα υπολογιστή. Τα ίδια τα υλικά είναι αναλογικά. Μια βαθύτερη έννοια της «ψηφιακής κατασκευής» είναι οι κατασκευαστικές διαδικασίες στις οποίες τα υλικά είναι ψηφιακά. Μια σειρά από εργαστήρια (περιλαμβανομένου και του δικού μου) αναπτύσσουν ψηφιακά υλικά για το μέλλον των κατασκευών.

Η διάκριση δεν είναι απλώς σημασιολογική. Τα τηλεφωνήματα συνήθιζαν να υποβαθμίζονται με την απόσταση, επειδή ήταν αναλογικά: τυχόν σφάλματα από το θόρυβο του συστήματος συσσωρεύονταν. Στη συνέχεια, το 1937, ο μαθηματικός Claude Shannon έγραψε αυτό που ήταν αναμφισβήτητα η καλύτερη διατριβή για μάστερ όλων των εποχών στο MIT. Σε αυτήν, απέδειξε ότι διακόπτες θα μπορούσαν να υπολογίζουν κάθε λογική λειτουργία. Εφάρμοσε την ιδέα του στην τηλεφωνία το 1938, ενώ εργαζόταν στα εργαστήρια της τηλεφωνικής εταιρείας Bell. Έδειξε ότι με τη μετατροπή μιας κλήσης σε έναν κώδικα από «μονάδες» και «μηδενικά», ένα μήνυμα μπορούσε να σταλεί αξιόπιστα ακόμη και σε ένα θορυβώδες και ατελές σύστημα. Η βασική διαφορά είναι η διόρθωση του σφάλματος: εάν ένα «ένα» γίνεται 0,9 ή 1,1 το σύστημα μπορεί ακόμα να το διακρίνει από ένα «μηδενικό».

Στο ΜΙΤ, η έρευνα του Shannon είχε ως κίνητρο την δυσκολία του να εργάζεται με ένα γιγαντιαίο μηχανικό αναλογικό υπολογιστή. Χρησιμοποιούσε περιστρεφόμενους τροχούς και δίσκους, και οι απαντήσεις του χειροτέρευαν όσο περισσότερο δούλευε. Ερευνητές, όπως ο John von Neumann, ο Jack Cowan και ο Samuel Winograd, έδειξαν ότι η ψηφιοποίηση των δεδομένων θα μπορούσε επίσης να εφαρμόζεται στους υπολογιστές: ένας ψηφιακός υπολογιστής που αντιπροσωπεύει τις πληροφορίες ως «μονάδες» και «μηδενικά» μπορεί να είναι αξιόπιστος, ακόμη και αν τα εξαρτήματά του δεν είναι. Η ψηφιοποίηση των δεδομένων είναι αυτό που κατέστησε δυνατό να μπει αυτό που κάποτε είχε αποκληθεί «υπερυπολογιστής» μέσα στο smart phone κινητό τηλέφωνο στην τσέπη του καθενός.

Αυτές οι ίδιες ιδέες εφαρμόζονται τώρα για τα υλικά. Για να κατανοήσουμε τη διαφορά από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται σήμερα, ας συγκρίνουμε την απόδοση ενός παιδιού που συναρμολογεί κομμάτια LEGO με εκείνη του τρισδιάστατου «εκτυπωτή». Πρώτον, επειδή τα κομμάτια LEGO θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν για να ενωθούν, η τελική τοποθέτησή τους είναι πιο ακριβής από όσο συνήθως οι κινητικές δεξιότητες του παιδιού. Αντίθετα, η διαδικασία τρισδιάστατης «εκτύπωσης» συσσωρεύει λάθη (όπως ο καθένας ο οποίος έχει ελέγξει μια 3-D «εκτύπωση» που κατασκευαζόταν για λίγες ώρες, απλώς για να διαπιστώσει ότι έχει αποτύχει, λόγω ατελούς πρόσφυσης στα κατώτερα στρώματα). Δεύτερον, τα κομμάτια LEGO αυτοπροσδιορίζουν την απόσταση τους, επιτρέποντας σε μια δομή να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε μέγεθος. Ένας 3-D «εκτυπωτής» περιορίζεται από το μέγεθος του συστήματος που τοποθετεί την κεφαλή «εκτύπωσης». Τρίτον, τα κομμάτια LEGO είναι διαθέσιμα σε μια ποικιλία από διαφορετικά υλικά, ενώ οι 3-D «εκτυπωτές» έχουν μια περιορισμένη ικανότητα να χρησιμοποιούν ανόμοια υλικά, γιατί πάντα πρέπει να περνούν μέσα από την ίδια διαδικασία «εκτύπωσης». Τέταρτον, μία κατασκευή LEGO που δεν είναι πλέον χρήσιμη, μπορεί να αποσυναρμολογηθεί και τα τμήματά της να επαναχρησιμοποιηθούν. Όταν τμήματα από έναν 3-D «εκτυπωτή» δεν χρειάζονται πλέον, πετιούνται. Αυτές ακριβώς είναι οι διαφορές μεταξύ ενός αναλογικού συστήματος (η συνεχής απόθεση του 3-D «εκτυπωτή») και ενός ψηφιακού (η συναρμολόγηση LEGO).

Η ψηφιοποίηση του υλικού δεν είναι μια νέα ιδέα. Είναι τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια παλιά, πηγαίνοντας πίσω στην εξελικτική ηλικία του ριβοσώματος, δηλαδή της πρωτεΐνης που δημιουργεί πρωτεΐνες. Οι άνθρωποι είναι γεμάτοι από μοριακές μηχανές, από τους κινητήρες που κινούν τους μύες μας μέχρι τους αισθητήρες στα μάτια μας. Το ριβόσωμα χτίζει όλα αυτά τα «μηχανήματα» από μια μικροσκοπική έκδοση σαν τα τεμάχια LEGO, τα αμινοξέα, τα οποία υπάρχουν σε 22 διαφορετικά είδη. Η αλληλουχία για την συναρμολόγηση των αμινοξέων είναι αποθηκευμένη στο DNA και αποστέλλεται στο ριβόσωμα με μια άλλη πρωτεΐνη που ονομάζεται αγγελιαφόρος RNA. Ο κώδικας δεν περιγράφει μόνο την πρωτεΐνη που πρόκειται να κατασκευαστεί: καθίσταται η νέα πρωτεΐνη.

Εργαστήρια σαν το δικό μου αναπτύσσουν τώρα 3-D «συναρμολογητές» (αντί «εκτυπωτές») που μπορούν να δημιουργήσουν δομές με τον ίδιο τρόπο όπως το ριβόσωμα. Οι συναρμολογητές θα είναι σε θέση και να προσθέτουν εξαρτήματα και να αφαιρούν εξαρτήματα από ένα διακριτό σύνολο. Ένας από τους συναρμολογητές που αναπτύσσουμε δουλεύει με συστατικά που είναι λίγο μεγαλύτερα από ό, τι τα αμινοξέα, με συμπλέγματα ατόμων μήκους περίπου δέκα νανόμετρων (ένα αμινοξύ είναι περίπου ένα νανόμετρο μακρύ). Αυτά μπορούν να έχουν ιδιότητες που τα αμινοξέα δεν μπορούν, όπως να είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού ή μαγνήτες. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιήσουμε τον νανοσυναρμολογητή για να δημιουργήσουμε νανοδομές, όπως 3-D (τρισδιάστατα) ολοκληρωμένα κυκλώματα. Ένας άλλος συναρμολογητής που αναπτύσσουμε χρησιμοποιεί συστατικά στην κλίμακα από μικρά του μέτρου ως χιλιοστά. Θα θέλαμε αυτό το μηχάνημα να φτιάχνει τα ηλεκτρονικά κυκλώματα όπου θα χρησιμοποιούνται τα 3-D ολοκληρωμένα κυκλώματα. Ένας άλλος συναρμολογητής που αναπτύσσουμε χρησιμοποιεί εξαρτήματα της κλίμακας των εκατοστών του μέτρου, για να φτιάχνει μεγαλύτερες δομές, όπως εξαρτήματα αεροσκαφών, ακόμα και ολόκληρο το αεροσκάφος που θα είναι ελαφρύτερο, ισχυρότερο και πιο ικανό από τα αεροπλάνα του σήμερα - σκεφθείτε ένα τζάμπο τζετ που να μπορεί να φτερουγίζει.

Μια βασική διαφορά μεταξύ των υφιστάμενων 3-D «εκτυπωτών» και των συναρμολογητών είναι ότι οι συναρμολογητές θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν πλήρη λειτουργικά συστήματα σε μια ενιαία διαδικασία. Θα είναι σε θέση να ενσωματώνουν σταθερές και κινούμενες μηχανολογικές κατασκευές, αισθητήρες και κινητήρες, και ηλεκτρονικά συστήματα. Ακόμη πιο σημαντικό είναι αυτό που οι συναρμολογητές δεν δημιουργούν: σκουπίδια. Τα σκουπίδια είναι μια έννοια που ισχύει μόνο για υλικά που δεν περιέχουν αρκετές πληροφορίες ώστε να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα. Όλο το υλικό στο έδαφος του δάσους ανακυκλώνεται ξανά και ξανά. Ομοίως, ένα προϊόν που συναρμολογείται από ψηφιακό υλικό δεν χρειάζεται να πεταχτεί όταν πάψει να είναι χρήσιμο. Μπορεί απλά να αποσυναρμολογηθεί και τα τμήματά του να κατασκευάσουν κάτι νέο.

Το πιο ενδιαφέρον πράγμα που ένας συναρμολογητής μπορεί να συναρμολογήσει είναι ο εαυτός του. Για την ώρα, κατασκευάζονται από τα ίδια τα είδη εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται για μηχανές ταχείας κατασκευής πρωτοτύπων. Τελικά, όμως, ο στόχος είναι να είναι σε θέση να φτιάξουν οι ίδιοι όλα τα δικά τους εξαρτήματα. Το κίνητρο είναι πρακτικό. Η μεγαλύτερη πρόκληση για την οικοδόμηση νέων fab lab σε όλο τον κόσμο δεν είναι να προκαλέσουν το ενδιαφέρον ή να διδάξουν τους ανθρώπους πώς να τα χρησιμοποιούν ή ακόμα και το κόστος: είναι η υλικοτεχνική υποστήριξη, τα logistics. Η γραφειοκρατία, οι ανίκανοι ή διεφθαρμένοι συνοριακοί έλεγχοι και η αδυναμία των αλυσίδων εφοδιασμού για την κάλυψη της ζήτησης, παρακώλυσαν τις προσπάθειές μας να μεταφέρουμε τα μηχανήματα σε όλο τον κόσμο. Όταν είμαστε έτοιμοι να στείλουμε συναρμολογητές, θα είναι πολύ πιο εύκολο να ταχυδρομήσουμε ψηφιακά υλικά εξαρτήματα μαζικά και μετά με e-mail τους κωδικούς του σχεδιασμού για ένα fab lab έτσι ώστε ο ένα συναρμολογητής να μπορεί να φτιάξει έναν άλλον.

Οι αυτο-αντιγραφόμενοι συναρμολογητές είναι επίσης απαραίτητοι για την κλιμάκωσή τους. Τα ριβοσώματα είναι αργά, προσθέτοντας μερικά αμινοξέα ανά δευτερόλεπτο. Αλλά υπάρχουν πολλά από αυτά, δεκάδες χιλιάδες σε καθένα από τα τρισεκατομμύρια των κυττάρων στο ανθρώπινο σώμα, και μπορούν να δημιουργήσουν περισσότερα αντίγραφα του εαυτού τους όταν χρειάζεται. Ομοίως, για να ταιριάζει με την ταχύτητα του αντιγραφέα του Star Trek, πολλοί συναρμολογητές πρέπει να είναι σε θέση να εργάζονται παράλληλα.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Υπάρχουν κίνδυνοι για αυτό το είδος της τεχνολογίας; Το 1986, ο μηχανικός Eric Drexler, του οποίου η διδακτορική διατριβή στο MIT ήταν η πρώτη στη μοριακή νανοτεχνολογία, έγραψε για αυτό που αποκάλεσε «gray goo» (σ.σ.: γκρίζα γλίτσα, είναι η ακριβής μετάφραση…), ένα καταστροφολογικό σενάριο στο οποίο ένα αυτο-αναπαραγόμενο σύστημα πολλαπλασιάζεται εκτός ελέγχου, απλώνεται πάνω στη γη και καταναλώνει όλους τους πόρους της. Το 2000, ο Bill Joy, ένας πρωτοπόρος της πληροφορικής, έγραψε στο περιοδικό Wired για την απειλή από εξτρεμιστές που μπορούν να δημιουργήσουν αυτο-αναπαραγόμενα όπλα μαζικής καταστροφής. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν ορισμένοι τομείς της έρευνας που οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να συνεχίσουν. Το 2003, ανήσυχος ο πρίγκιπας Κάρολος ζήτησε από την Royal Society, την κοινότητα των υπότροφων διακεκριμένων επιστημόνων του Ηνωμένου Βασιλείου, να εκτιμήσουν τους κινδύνους της νανοτεχνολογίας και των αυτο-αναπαραγόμενων συστημάτων.

Αν και ανησυχητικό, το σενάριο του Drexler δεν ισχύει για τους αυτο-αναπαραγόμενους συναρμολογητές που αναπτύσσονται τώρα: αυτοί απαιτούν μια εξωτερική πηγή ενέργειας και την είσοδο τεχνητών υλικών. Παρά το γεγονός ότι ο βιολογικός πόλεμος αποτελεί μια σοβαρή ανησυχία, δεν είναι καινούργια: υπήρξε μια κούρσα εξοπλισμών στον τομέα της βιολογίας από την αυγή της ανθρώπινης εξέλιξης.

Μια πιο άμεση απειλή είναι ότι η ψηφιακή κατασκευή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή όπλων για εξατομικευμένη καταστροφή. Ένας ερασιτέχνης οπλοποιός έχει χρησιμοποιήσει ήδη έναν 3-D «εκτυπωτή» για να φτιάξει το κάτω μέρος του κορμού ενός ημιαυτόματου όπλου, του AR-15. Αυτό το μέρος ελέγχεται από τους νόμους εξονυχιστικά γιατί περιέχει τις σφαίρες και φέρει αναγκαστικά τον αύξοντα αριθμό του όπλου. Ένας Γερμανός hacker έκανε τρισδιάστατα αντίγραφα των κλειδιών από τις χειροπέδες της αστυνομίας, κλειδιών που κατασκευάζονται με αυστηρά ελεγχόμενο τρόπο και κωδικούς. Δύο από τους σπουδαστές μου, ο Will Langford και ο Matt Keeter, έκαναν αντικλείδια, χωρίς πρόσβαση στα πρωτότυπα, για λουκέτα αποσκευών που έχουν εγκριθεί από την αμερικανική Υπηρεσία Ασφάλειας Μεταφορών (Transportation Security Administration). «Φωτογράφησαν» με ακτίνες Χ τις κλειδαριές στον αξονικό τομογράφο στο εργαστήριο μας, χρησιμοποίησαν τα δεδομένα για να κατασκευάσουν ένα τρισδιάστατο μοντέλο των λουκέτων στον υπολογιστή, βρήκαν ποιο είναι το κύριο κλειδί και στη συνέχεια έφτιαξαν λειτουργικά κλειδιά με τρεις διαφορετικές διαδικασίες: φρεζάρισμα με ψηφιακό έλεγχο , 3-D «εκτύπωση», και κατασκευή καλουπιών και χύτευση.

Αυτού του είδους οι ιστορίες έχουν οδηγήσει σε εκκλήσεις για δημιουργία κανόνων που θα διέπουν την λειτουργία των 3-D «εκτυπωτών». Όταν ενημέρωνα αναλυτές της υπηρεσίας πληροφοριών ή αξιωματικούς του στρατού για την ψηφιακή κατασκευή, κάποιοι από αυτούς πάντα έφταναν στο συμπέρασμα ότι η τεχνολογία αυτή πρέπει να περιοριστεί. Μερικοί έχουν προτείνει την μοντελοποίηση των ελέγχων όπως εκείνοι που έγιναν για τους έγχρωμους λέιζερ εκτυπωτές εγγράφων. Όταν αυτό το είδος εκτυπωτή εμφανίστηκε για πρώτη φορά, χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή πλαστών χαρτονομισμάτων. Παρά το γεγονός ότι τα πλαστά χαρτονομίσματα ήταν εύκολα ανιχνεύσιμα, στη δεκαετία του 1990 οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες έπεισαν τους κατασκευαστές εκτυπωτών λέιζερ να συμφωνήσουν για την κωδικοποίηση κάθε συσκευής έτσι ώστε να εκτυπώνει μικροσκοπικές κίτρινες κουκίδες σε κάθε σελίδα που εκτυπώνεται. Οι κουκίδες είναι αόρατες με γυμνό μάτι, αλλά κωδικοποιούν την ώρα, την ημερομηνία και τον αριθμό σειράς του εκτυπωτή που τις τύπωσε. Το 2005, το Electronic Frontier Foundation, μια ομάδα που υπερασπίζεται τα ψηφιακά δικαιώματα, αποκωδικοποίησε και δημοσιοποίησε αυτό το σύστημα. Αυτό οδήγησε σε μια δημόσια κατακραυγή ότι οι εκτυπωτές παραβίαζαν την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων, μια κατ΄ εξακολούθηση πρακτική που θεσμοθετήθηκε χωρίς δημόσια ενημέρωση ή εμφανείς ελέγχους.

Δικαιολογημένη ή μη, η ίδια προσέγγιση δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει με τους 3-D «εκτυπωτές». Υπάρχουν μόνο λίγοι κατασκευαστές που φτιάχνουν τις μηχανές εκτύπωσης εγγράφων που χρησιμοποιούνται σε λέιζερ εκτυπωτές εγγράφων. Έτσι, μια συμφωνία μεταξύ τους μπορεί να επιβάλει την ίδια πολιτική σε ολόκληρη τη βιομηχανία. Δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο για τους 3-D «εκτυπωτές». Τα εξαρτήματα που δεν μπορούν ακόμα να φτιαχτούν από τους ίδιους τους κατασκευαστές των μηχανών, όπως τα τσιπς των υπολογιστών και οι βηματικοί κινητήρες, είναι εμπορευματικά στοιχεία: είναι μαζικής παραγωγής και χρησιμοποιούνται για πολλές εφαρμογές, χωρίς κεντρικό σημείο ελέγχου. Τα μέρη που είναι μοναδικά στην 3-D «εκτύπωση», όπως οι τροφοδότες νήματος και οι κεφαλές εξέλκωσης, δεν είναι δύσκολο να φτιαχτούν. Μηχανές που κάνουν μηχανές δεν μπορούν να ρυθμίζονται νομοθετικά με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο μπορούν οι μηχανές που δημιουργούνται από λίγους κατασκευαστές.

Ακόμα κι αν οι 3-D «εκτυπωτές» μπορούσαν να τεθούν υπό έλεγχο, η ζήτηση της αγοράς που στοχεύει στο να πληγώνει τους ανθρώπους καλύπτεται ικανοποιητικά. Φτηνά όπλα μπορούν να βρεθούν οπουδήποτε στον κόσμο. Η εμπειρία του CBA στην λειτουργία των fab labs σε ζώνες συγκρούσεων ήταν ότι χρησιμοποιούνται ως εναλλακτική στην σύγκρουση. Και παρ’ όλο που οι καθιερωμένες ελίτ δεν βλέπουν την τεχνολογία ως απειλή, η παρουσία της μπορεί να αμφισβητήσει την εξουσία τους. Για παράδειγμα, το fab lab στο Τζαλαλαμπάντ, στο Αφγανιστάν, έδωσε ασύρματη πρόσβαση στο ίντερνετ σε μια κοινότητα που μπορεί τώρα, για πρώτη φορά, να μάθει για τον υπόλοιπο κόσμο και να επεκτείνει την δική της δικτύωση.

Μια τελευταία ανησυχία σχετικά με την ψηφιακή κατασκευή σχετίζεται με την κλοπή της πνευματικής ιδιοκτησίας. Εάν τα προϊόντα μεταδίδονται ως σχέδια και παράγονται κατά παραγγελία, τι θα αποτρέψει τα σχέδια από το να αναπαραχθούν χωρίς άδεια; Αυτό είναι το ερώτημα που έχουν αντιμετωπίσει οι βιομηχανίες μουσικής και λογισμικού. Η άμεση ανταπόκριση τους - η εισαγωγή τεχνολογίας για να περιοριστεί η αντιγραφή αρχείων - απέτυχε. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η τεχνολογία ήταν εύκολο να παρακαμφθεί από εκείνους που το ήθελαν και ήταν ενοχλητική για όλους τους άλλους. Η λύση ήταν να αναπτυχθούν τα καταστήματα με εφαρμογές (application stores) που διευκόλυναν την νόμιμη αγορά και πώληση λογισμικού και μουσικής. Τα αρχεία των ψηφιακών σχεδίων κατασκευής μπορούν να πωληθούν με τον ίδιο τρόπο, ικανοποιώντας εξειδικευμένα ενδιαφέροντα που δεν υποστηρίζουν την μαζική κατασκευή.

Η προστασία της ευρεσιτεχνίας (πατέντες) για σχέδια ψηφιακής κατασκευής μπορεί να λειτουργήσει μόνο εάν υπάρχει κάποιο εμπόδιο στο ξεκίνημα της χρήσης της πνευματικής ιδιοκτησίας και εάν η παράβαση μπορεί να εξακριβωθεί. Αυτό ισχύει και για τα προϊόντα που κατασκευάζονται σε ακριβά χυτήρια ολοκληρωμένου κυκλώματος, αλλά όχι σε εκείνα που φτιάχνονται σε οικονομικά προσιτά fab labs. Οποιοσδήποτε με πρόσβαση στα εργαλεία μπορεί να αναπαράξει ένα σχέδιο οπουδήποτε. Δεν είναι εφικτό να μπει κανείς σε αντιδικία με ολόκληρο τον κόσμο. Αντί να προσπαθούν να περιορίσουν την πρόσβαση, ακμάζουσες επιχειρήσεις λογισμικού έχουν ανακαλύψει την διαδικασία να μοιράζονται ελεύθερα τον πηγαίο τους κώδικα και να αμείβονται για τις υπηρεσίες που παρέχουν. Η εξάπλωση των εργαλείων ψηφιακής κατασκευής τώρα οδηγεί σε μια αντίστοιχη πρακτική για υλικό ανοιχτού κώδικα.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Οι κοινότητες δεν πρέπει να φοβηθούν ή να αγνοήσουν την ψηφιακή παραγωγή. Καλύτεροι τρόποι για να φτιάξουμε πράγματα μπορούν να βοηθήσουν να οικοδομήσουμε καλύτερες κοινότητες. Ένα fab lab στο Ντιτρόιτ, για παράδειγμα, το οποίο διευθύνεται από τον επιχειρηματία Blair Evans, προσφέρει ως κοινωνική υπηρεσία προγράμματα για τη νεολαία που βρίσκεται σε κίνδυνο. Τους δίνει τη δυνατότητα να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν πράγματα με βάση τις δικές τους ιδέες.

Είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν τα οφέλη της ψηφιακής κατασκευής με διάφορους τρόπους. Ο ένας είναι από πάνω προς τα κάτω. Το 2005, η Νότια Αφρική ξεκίνησε ένα εθνικό δίκτυο fab labs για να ενθαρρύνει την καινοτομία μέσω της «Εθνικής Στρατηγικής για Προχωρημένη Κατασκευαστική Τεχνολογία». Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο βουλευτής Bill Foster (Δημοκρατικός από το Ιλινόις) πρότεινε νομοθεσία, τον νόμο για το Εθνικό Δίκτυο Fab Lab το 2010, ώστε να δημιουργηθεί ένα εθνικό εργαστήριο που να συνδέει τοπικά fab labs. Το υφιστάμενο εθνικό σύστημα εργαστηρίων περιλαμβάνει εγκαταστάσεις αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά πασχίζει να επηρεάσει άμεσα τις κοινότητες γύρω τους. Το νομοσχέδιο του Foster προτείνει ένα σύστημα που θα φέρει τα εργαστήρια στις κοινότητες.

Μία άλλη προσέγγιση είναι από κάτω προς τα πάνω. Πολλές από τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις fab lab, όπως αυτή στο Ντιτρόιτ, ξεκίνησαν ως άτυπες οργανώσεις για την αντιμετώπιση τοπικών αναγκών που δεν είχαν ικανοποιηθεί ως τότε. Αυτά έχουν ενταχθεί σε περιφερειακά προγράμματα. Αυτά τα περιφερειακά προγράμματα, όπως το αμερικανικό Fab Lab Network και το FabLab.nl, στο Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία, αναλαμβάνουν έργα που είναι πάρα πολύ μεγάλα για ένα μόνο εργαστήριο, όπως είναι η υποστήριξη στο λανσάρισμα νέων fab labs. Τα περιφερειακά προγράμματα, με τη σειρά τους, συνδέονται μεταξύ τους μέσω του διεθνούς Fab Foundation, το οποίο θα παρέχει υποστήριξη για παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η προμήθεια εξειδικευμένων υλικών σε όλο τον κόσμο.

Για να συμβαδίσει με αυτό που οι άνθρωποι μαθαίνουν στα εργαστήρια, το δίκτυο fab labs έχει ξεκινήσει την Ακαδημία Fab. Τα παιδιά που εργάζονται σε απομακρυσμένα fab labs έχουν προχωρήσει τόσο πολύ πέρα από τις τοπικές εκπαιδευτικές ευκαιρίες που θα πρέπει να ταξιδέψουν μακριά για να προσεγγίσουν ένα προηγμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα ώστε να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Για να αποφευχθούν τέτοιου είδους διαρροές εγκεφάλων, η Ακαδημία Fab συνέδεσε τα τοπικά εργαστήρια μεταξύ τους σε μια παγκόσμια εικονική πανεπιστημιούπολη. Μαζί με την πρόσβαση σε εργαλεία, οι φοιτητές που πηγαίνουν σε αυτά τα εργαστήρια περιβάλλονται από ομόλογούς τους για να μάθουν από αυτούς και έχουν τοπικούς συμβούλους για να τους καθοδηγούν. Συμμετέχουν σε διαδραστικές παγκόσμιες διαλέξεις μέσω βίντεο και μοιράζονται σχέδια και εκπαιδευτικό υλικό σε απευθείας σύνδεση.

Το παραδοσιακό μοντέλο της προηγμένης εκπαίδευσης υποθέτει ότι η σχολή, τα βιβλία και τα εργαστήρια είναι σπάνια και μπορούν να προσεγγισθούν από μερικές μόνο χιλιάδες άτομα κάθε φορά. Με όρους πληροφορικής, το MIT μπορεί να θεωρηθεί ως ένα mainframe (σ.σ.: κεντρικός ηλεκτρονικός υπολογιστής): οι φοιτητές ταξιδεύουν εκεί για επεξεργασία. Πρόσφατα, υπήρξε ενδιαφέρον για εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως εναλλακτική λύση, ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστεί περισσότερους φοιτητές. Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, είναι σαν την χρονομερισματική μίσθωση (time-sharing) σε ένα mainframe, με τους απομακρυσμένους φοιτητές να παίζουν τον ρόλο των τερματικών που συνδέονται με μια πανεπιστημιούπολη. Η Ακαδημία Fab μοιάζει περισσότερο με το διαδίκτυο, συνδέεται τοπικά και διαχειρίζεται παγκόσμια. Ο συνδυασμός των ψηφιακών επικοινωνιών και της ψηφιακής κατασκευής επιτρέπει ουσιαστικά στην πανεπιστημιούπολη να έρθει στους μαθητές, οι οποίοι μπορούν να μοιράζονται έργα που παράγονται σε τοπικό επίπεδο κατά παραγγελία.

Το αμερικανικό Γραφείο Στατιστικής της Εργασίας προβλέπει ότι το 2020, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν περίπου 9,2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών. Σύμφωνα με στοιχεία από το Εθνικό Επιστημονικό Συμβούλιο, την συμβουλευτική ομάδα του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών, τα πτυχία σε αυτούς τους τομείς δεν συμβαδίζουν με τις σχετικές εγγραφές στις σχολές. Και οι γυναίκες και οι μειονότητες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σημαντικά στους τομείς αυτούς. Η ψηφιακή κατασκευή προσφέρει μία νέα απάντηση στην ανάγκη αυτή, ξεκινώντας από το πρώτο βήμα της διαδικασίας. Τα παιδιά μπορούν να έρθουν σε οποιοδήποτε από τα fab labs και να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά τους. Η Ακαδημία Fab επιδιώκει να εξισορροπήσει τον αποκεντρωμένο ενθουσιασμό του κινήματος «φτιάξ’ το μόνος σου» με την καθοδήγηση που προέρχεται από την συλλογική κατασκευή.

Στο κάτω - κάτω, η πραγματική δύναμη ενός fab lab δεν είναι τεχνική, είναι κοινωνική. Οι καινοτόμοι άνθρωποι που καθοδηγούν ένα μερίδιο της οικονομίας της γνώσης μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό: εξ ορισμού δεν είναι καλοί στο να ακολουθούν κανόνες. Για να είναι σε θέση να εφεύρουν, οι άνθρωποι πρέπει να αμφισβητήσουν τα αξιώματα. Πρέπει να μελετήσουν και να εργαστούν σε περιβάλλοντα που είναι ασφαλές να το κάνουν. Προωθημένα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα έχουν χώρο το καθένα μόνο για μερικές χιλιάδες από αυτούς τους ανθρώπους. Φέρνοντας φιλόξενο περιβάλλον για καινοτόμους ανθρώπους όπου κι αν βρίσκονται, αυτή η ψηφιακή επανάσταση θα καταστήσει δυνατή την αξιοποίηση μεγαλύτερου μέρους του πνευματικού δυναμικού του πλανήτη.

Η ψηφιακή κατασκευή αποτελείται από πολύ περισσότερα πράγματα από την 3-D «εκτύπωση». Είναι μια εξελισσόμενη ακολουθία δυνατοτήτων για να μετατραπούν τα ψηφιακά δεδομένα σε πράγματα και τα πράγματα σε ψηφιακά δεδομένα. Πολλά χρόνια έρευνας απομένουν για να ολοκληρωθεί αυτό το όραμα, αλλά η επανάσταση είναι ήδη σε εξέλιξη. Η συλλογική πρόκληση είναι να απαντήσουμε στο βασικό ερώτημα που θέτει: Πώς θα ζούμε, θα μαθαίνουμε, θα εργαζόμαστε και θα παίζουμε όταν ο καθένας θα μπορεί να φτιάξει οτιδήποτε, οπουδήποτε;

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Πηγή

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138154/neil-gershenfeld/how-to-make-almost-anything


RepRap from Adrian Bowyer on Vimeo.


Η ιστορία των ζυμαρικών


Η καταγωγή των ζυμαρικών είναι μία πολύπλοκη ιστορία με πολλούς μύθους και αντιφάσεις. Η Ελληνική Μυθολογία αναφέρει ότι ο Ήφαιστος δημιούργησε ένα εργαλείο που έφτιαχνε ¨κορδόνια από ζύμη¨.
Οι ρίζες των ζυμαρικών χάνονται στους αιώνες, δεδομένου ότι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι ετοίμαζαν πιάτα που έμοιαζαν πολύ με τα σημερινά μακαρόνια, με τη διαφορά ότι γίνονταν ψητά και όχι βραστά. Τα βασικά συστατικά τους όμως, το σιτάρι και το νερό, είναι τόσο κοινά που είναι δύσκολο να τους αποδοθεί μία και μόνη καταγωγή. Το όνομα ¨μακαρόνια¨ πιθανόν να προέρχεται από το ελληνικό ¨μακαρία¨. Πράγματι είναι γνωστό οτι οι αρχαίοι Έλληνες ετοίμαζαν αποξηραμένα παρασκευάσματα από αλεύρι που άφηναν μαζί με λάδι και κρασί στους τάφους των νεκρών (των μακάρων). Κατ’ άλλη εκδοχή μπορεί να προέρχεται από το λατινικό¨amaccare¨(= κόβω).
Στο Βυζάντιο, τα ζυμαρικά σερβίρονταν ως γλυκό με μέλι και κανέλλα. Συνέχεια αυτής της γαστρονομικής συνήθειας είναι τα Χριστουγεννιάτικα ¨μελομακάρονα¨.
Ο ευρύτατα διαδεδομένος θρύλος ότι τα μακαρόνια έφερε στην Ιταλία ο Μάρκο Πόλο με την επιστροφή του από την Άπω Ανατολή τον 13ο αιώνα απορρίπτεται πλέον από τους μελετητές.
Η πρώτη αναφορά στην ύπαρξη των ζυμαρικών χρονολογείται γύρω στο 1000 π.χ., στην αρχαία Ελλάδα, όπου η λέξη “λάγανον” περιέγραφε μία φαρδιά πλακωτή ζύμη από νερό και αλεύρι, την οποία έκοβαν σε λωρίδες. Η ζύμη αυτή μεταφέρθηκε και στην Ιταλία από τους πρώτους Έλληνες έποικους γύρω στον 8ο αιώνα π.χ., και μετονομάστηκε σε “laganum” στα λατινικά, τα σημερινά Λαζάνια. Το γεγονός πιστοποιείται από Λατίνους συγγραφείς όπως ο Κικέρων, ο Οράτιος και από τον περίφημο καλοφαγά Απίκιο, ο οποίος στην πρώτη ίσως συμπληρωμένη μαγειρική στην ιστορία περιγράφει αυτοκρατορικά γεύματα με “laganum”.
Η πρώτη όμως χειροπιαστή απόδειξη για την ύπαρξη των ζυμαρικών ανήκει σε ευρήματα που ανακαλύφθηκαν σε τοιχογραφίες του 4ου αιώνα π.χ., σε οικισμό των Ετρούσκων βόρεια της Ρώμης, όπου αναπαριστούνται διάφορα σκεύη για το βράσιμο νερού, μία επιφάνεια για την ανάμιξη νερού με αλεύρι, ένας κυλινδρικός πλάστης και ένα εργαλείο κοπής, παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιείται σήμερα για να κόβουμε τα ζυμαρικά.
Τα ζυμαρικά υπήρχαν χωρίς αμφιβολία και στην αρχαία Κίνα, καθώς και στον Αραβικό κόσμο, αφού υπάρχουν γραπτές αναφορές σε μεσαιωνικά κείμενα του Ισλάμ για κάποια ζυμαρικά με την ονομασία “rishta”. Aυτό που παραμένει άγνωστο είναι το κατά πόσον αυτά προϋπήρχαν της Ελληνικής εκδοχής. Μία παράδοση λέει οτι οι Άραβες ζύμωναν μακαρόνια και τη συνταγή αυτή την πήραν οι Έλληνες που ταξίδεψαν μέχρι τη Σικελία και την Νάπολη και την μετέφεραν στους Ιταλούς.
Η πρώτη συγκεκριμένη γραπτή αναφορά σε χυλοπίτες μαγειρεμένες με βράσιμο βρίσκεται στο Ταλμούδ της Ιερουσαλήμ, είναι γραμμένη στα αραμαϊκά και χρονολογείται στο 5 αιώνα μ.Χ. Οι χυλοπίτες αυτές αναφέρονται ως itriyah
Όταν η Σικελία καταλήφθηκε τον 9ο αιώνα από τους Σαρακηνούς αυτοί μετέφεραν και τις διατροφικές τους συνήθειες οι οποίες περιελάμβαναν και τα ζυμαρικά. Σε κείμενα του 12ου αιώνα γίνεται αναφορά στην παραγωγή ενός είδους σπαγγέτι στο Παλέρμο, με το όνομα “itria”, λέξη Περσική που σημαίνει “κορδόνια”. Το είδος αυτό παράγεται μέχρι και σήμερα στην Σικελία και αποκαλείται “trii”.
Η πρώτη συμπληρωμένη συνταγή ζυμαρικών καταγράφεται στα μέσα του 15ου αιώνα στο βιβλίο του μάγειρα Martino da Como και αργότερα συναντάμε τα ζυμαρικά στα κείμενα του Bartolomeo Sacchi, ο οποίος μας λέει ότι τα μακαρόνια πρέπει να βράζονται για όσο διαρκούν τρία “Πάτερ Ημών”.
Από τον 15ο αιώνα και μετά τα μακαρόνια αρχίζουν να κατασκευάζονται και σε εμπορική βάση, μέχρι όμως τον  17ο αιώνα δεν κατελάμβαναν σημαντική θέση στην διατροφή των λαών και καταναλώνονταν μόνο ως πολυτελές γεύμα ή σαν γλυκό.
Τον 18ο αιώνα που τα μακαρόνια γνώρισαν την μεγάλη τους άνθηση. Το 1700 υπήρχαν στην Νάπολη κάπου 60 καταστήματα που πουλούσαν ζυμαρικά, τα οποία έφτασαν τα 280 το 1785. Το κλίμα της Νάπολης ήταν ιδανικό για την σωστή αποξήρανση των μακαρονιών τα οποία άπλωναν σε ξύλινες βέργες στον ήλιο να στεγνώσουν σε κάθε γωνιά της πόλης.
Ο Goethe στο ημερολόγιο του, Ταξίδια στην Ιταλία (από το 1787) ορίζει το μακαρόνι ως «περίτεχνο ζυμάρι, φτιαγμένο με ψιλό σιμιγδάλι, λεπτοδουλεμένο, βρασμένο και κομμένο σε διάφορα σχέδια».
Η ανάμιξη της ζύμης  τότε γινόταν με τα πόδια, όπως το πάτημα των σταφυλιών, μέχρι που ο Βασιλιάς Φερδινάρδος ο 2ος ανάθεσε στον Cesare Spadaccini να κατασκευάσει τον πρώτο μηχανικό πατητήρι από χαλκό. Σύντομα αρχίζουν να λειτουργούν και τα πρώτα εργοστάσια μακαρονιών.
Τα μακαρόνια μέχρι τότε συνδυάζονταν κυρίως με πιπέρι και τυρί και τρώγονταν με τα δάκτυλα. Με την εισαγωγή της ντομάτας από τον Νέο Κόσμο αρχίζουν γύρω στο 1800 να εμφανίζονται και οι πρώτες σάλτσες ντομάτας για μακαρόνια, που ήταν κυρίως ντομάτες που βράζονταν με αλάτι και βασιλικό και σύντομα αρχίζει να χρησιμοποιείται το πιρούνι με τα 4 δόντια το οποίο μπορεί να μεταφέρει με λιγότερες απώλειες τα σπαγγέτι από το πιάτο στο στόμα.
Η όλη διαδικασία παραγωγής των ζυμαρικών αρχίζει περί τα τέλη του 19ου αιώνα να αυτοματοποιείται και να απλώνεται όχι μόνο σε ολόκληρη την Ιταλία αλλά και σε όλο τον κόσμο γενικότερα, και αρχίζουμε πλέον να μιλούμε για την Βιομηχανία Ζυμαρικών.
Σήμερα, τα ζυμαρικά αποτελούν ένα από τα βασικά διατροφικά προϊόντα πολλών λαών και σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γής, άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες απολαμβάνουν τις φημισμένες παραδοσιακές συνταγές αλλά και χιλιάδες παραλλαγές, προσαρμοσμένες στις ιδιομορφίες,  τα γούστα και την κουλτούρα της κάθε χώρας.